Zakup działki rolnej w celu przekształcenia jej na budowlaną

Możliwość podziału działki rolnej

Niniejsza opinia prawna zawiera analizę sytuacji oraz wskazanie odpowiedzi na zadane pytania w oparciu o przepisy ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1362 z późn. zm.), ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tj. Dz.U. z 2020 r. poz. 256 z późn. zm.) dalej jako: K.p.a., poglądy doktryny i orzecznictwa.

Zgodnie z przepisami nabywca działki rolnej nie musi być rolnikiem, jeśli nabywa działkę mniejszą niż 1 ha. Nie jest to jednoznaczne z możliwością pobudowania domu na takiej działce.

Pierwszym krokiem jest ustalenie, czy podział działki rolnej, o jakim Pan pisze, jest w ogóle możliwy. W tym celu należy sięgnąć do przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami. Zgodnie z art. 93 ust. 2a zasadą jest, że w przypadku braku planu miejscowego podział nieruchomości wykorzystywanych na cele rolne i leśne, powodujący wydzielenie działki gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha, jest dopuszczalny, pod warunkiem że działka ta zostanie przeznaczona na powiększenie sąsiedniej nieruchomości lub dokonana zostanie regulacja granic między sąsiadującymi nieruchomościami. Art. 93 oznacza, że działki o powierzchni poniżej 0,3000 ha mogą być wydzielone:

1. na powiększenie sąsiedniej nieruchomości,
2. dla dokonania regulacji granic między sąsiadującymi nieruchomościami,
3. w okolicznościach określonych w art. 95 (które nie mają zastosowania do niniejszej sprawy),
4. pod drogi wewnętrzne.

W praktyce oznacza to, że podział nieruchomości, w którego wyniku wydzielane są działki rolne (lub leśne) o powierzchni poniżej 0,3000 ha jest możliwy ale działki te nie mogą być zbyte na rzecz jakiegokolwiek podmiotu, lecz tylko na rzecz właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości sąsiedniej bądź wykorzystane w innym celu jaki wskazano powyżej. Ograniczenie to dotyczy działki rolnej w rozumieniu art. 92 (za nieruchomości wykorzystywane na cele rolne i leśne uznaje się nieruchomości wykazane w katastrze nieruchomości jako użytki rolne albo grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione, a także wchodzące w skład nieruchomości rolnych użytki kopalne, nieużytki i drogi, jeżeli nie ustalono dla nich warunków zabudowy i zagospodarowania terenu). Jeśli nieruchomość nie spełnia tych warunków, np. zawiera różne użytki gruntowe, przepis art. 93 ust. 2a nie ma zastosowania, nawet pomimo wydzielenia z niej działki gruntu o powierzchni rolnej lub leśnej poniżej 0,3000 ha. Jeśli działka, o której Pan pisze, nie zawiera różnych użytków gruntowych, wydzielenie nowej działki rolnej powinno nastąpić dla powierzchni równej lub większej 0,3 ha.

Zgodnie z art. 92 ust. 1 przepisów działu III rozdziału „Podział Nieruchomości”: nie stosuje się m.in. do nieruchomości wykorzystywanych na cele rolne i leśne (w przypadku braku planu miejscowego), chyba że dokonanie podziału spowodowałoby konieczność wydzielenia nowych dróg niebędących niezbędnymi drogami dojazdowymi do nieruchomości wchodzących w skład gospodarstw rolnych albo spowodowałoby wydzielenie działek gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3000 ha.

Zobacz również: Wniosek o przekształcenie działki leśnej na rolną

Wydzielenie działki o powierzchni większej niż 0,3 ha

Stąd procedura wydzielenia działki rolnej powierzchni równej lub większej 0,3 ha nie podlega reżimowi ustawy o gospodarce nieruchomościami. Oznacza to, że wydzielenie takiej działki odbywa się w tzw. trybie geodezyjnym (bez wydawania decyzji o podziale). Właściciel nieruchomości składa na ręce geodety wniosek w sprawie podziału gruntu rolnego załączając: tytuł prawny do nieruchomości, wypis i wyrys z katastru nieruchomości, a w przypadku położenia nieruchomości na gruntach wpisanych do rejestru zabytków, również opinię konserwatora zabytków. Prawidłowo dokonany przez geodetę podział stanowi podstawę do zmian w Państwowej Ewidencji Gruntów. Po otrzymaniu informacji o wprowadzeniu zmian w operacie ewidencyjnym gruntów, właściciel nieruchomości powinien wystąpić do tego organu z wnioskiem o sporządzenie wypisu z rejestru gruntów i wyrysu z mapy ewidencyjnej nowo powstałej nieruchomości rolnej, a następnie dokonać niezbędnych zmian we wpisie do Księgi Wieczystej- ujawnić podział geodezyjny działek.

Dopiero wtedy może nastąpić zakup tak wydzielonej nieruchomości. Umowa musi przybrać formę aktu notarialnego. Zgodnie z art. 3 ust. 4 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa przysługuje prawo pierwokupu. Wyjątek sytuacja, gdy nabywcą nieruchomości rolnej jest m.in.:

• jednostka samorządu terytorialnego,
• Skarb Państwa,
• osoba bliska zbywcy.

Art. 2 ust. 6 zawiera definicję osoby bliskiej” – i są to zstępni, wstępni, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonek, osoby przysposabiające i przysposobione oraz pasierbowie. Niestety, mąż kuzynki według definicji ustawowej osobą bliską nie jest. Prawo pierwokupu nieruchomości rolnej KOWR może wykonać w ciągu miesiąca od otrzymania zawiadomienia o treści zawartej warunkowej umowy sprzedaży. Jeśli KOWR nie wykona prawa pierwokupu, stanie się Pan właścicielem nieruchomości.

Budowa domu na działce rolnej

Budowa domu na działce rolnej przez nierolnika wiąże się z kolejną procedurą administracyjną. Przepisów o odrolnieniu nie stosuje się do gruntów rolnych położonych w granicach administracyjnych miast. Na mocy art. 10a są „odrolnione” z mocy prawa.

Nie jest to tożsame z możliwością pobudowania się na takiej działce. W razie braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego decyduje o tym decyzja o warunkach zabudowy.

Procedura odrolnienia działki

Procedura odrolnienia ma 2 etapy. Pierwszym jest uzyskanie decyzji o warunkach zabudowy, gdyż dla działki nie ma miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Wniosek o jej wydanie składa się do urzędu gminy i może go złożyć także osoba planująca zakup danej działki. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy „wydanie decyzji o warunkach zabudowy jest możliwe jedynie w przypadku łącznego spełnienia następujących warunków:

1) co najmniej jedna działka sąsiednia, dostępna z tej samej drogi publicznej, jest zabudowana w sposób pozwalający na określenie wymagań dotyczących nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i wskaźników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz intensywności wykorzystania terenu;

2) teren ma dostęp do drogi publicznej;

3) istniejące lub projektowane uzbrojenie terenu, z uwzględnieniem ust. 5, jest wystarczające dla zamierzenia budowlanego;

4) teren nie wymaga uzyskania zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne albo jest objęty zgodą uzyskaną przy sporządzaniu miejscowych planów, które utraciły moc na podstawie art. 67 ustawy, o której mowa w art. 88 ust. 1;

5) decyzja jest zgodna z przepisami odrębnymi”.

Zobacz również: Niwelacja terenu na działce rolnej

Wyłączenie działki z produkcji rolnej

Dopiero po uzyskaniu takiej decyzji przejść można do etapu drugiego – czyli wyłączenia działki z produkcji rolnej. Na cele nierolnicze można przekazać przede wszystkim grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki, a w razie ich braku – inne grunty o najniższej przydatności produkcyjnej. Kategoria gleby oznaczona jako IV, V, bądź VI klasa nie wiąże się z koniecznością uzyskania zgody ministra na odrolnienie. Decyzji o wyłączeniu z produkcji rolnej wymagają użytki rolne klas IV, IVa, IVb, V i VI wytworzone z gleb pochodzenia organicznego. Decyzji o wyłączeniu z produkcji nie wymagają użytki rolne wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego zaliczone do klas IV–VI. Wniosek składa się w starostwie powiatowym. Dopiero w tym momencie kończy się proces odrolnienia działki. Nadal nie oznacza to zgody na pobudowanie się na tej nieruchomości. Należy wystąpić o pozwolenie na budowę lub spełniając warunki Prawa budowlanego, budować na tzw. zgłoszenie.

Koszty przekształcenia działki na budowlaną

Jeśli chodzi o koszty – na obecnym etapie są one trudne do oszacowania i niemożliwe jest jednoznaczne ich określenie, ale z pewnością nie będą niskie.

Koszty wydzielenia działki to koszty geodety, pozyskania dokumentów (wypisów, wyrysów), dokonywanych zmian w ewidencji gruntów, koszty wpisu do księgi wieczystej. Przy zakupie nieruchomości jest to taksa notarialna w zależności od wartości nieruchomości oraz koszty odpisów aktu. Po zakupie również powinien Pan złożyć wniosek o wpis nowego właściciela do Księgi Wieczystej. Kolejno dojdą koszty wydania warunków zabudowy i największy koszt- wyłączenia działki z produkcji rolnej.

Opłata za wyłączenie z produkcji gruntów rolnych

Zgodnie z art. 12 ust. 7 ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych należność za wyłączenie z produkcji 1 ha gruntów rolnych wytworzonych z gleb pochodzenia organicznego wynosi: dla kat. IVa – 204 015 zł, dla kat. IV b – 145 725 zł, dla kat. V – 116 580 zł i dla kat. VI – 87 435 zł. Do tego dochodzi opłata roczna liczona na tej podstawie. Opłaty roczne należy płacić przez 10 lat, a każda z nich wynosi 10% należności. Należność pomniejsza się o wartość gruntu, ustaloną według cen rynkowych stosowanych w danej miejscowości w obrocie gruntami, w dniu faktycznego wyłączenia tego gruntu z produkcji. W razie zbycia gruntów niewyłączonych jeszcze z produkcji obowiązek uiszczenia należności i opłat rocznych ciąży na nabywcy, który wyłączył grunt z produkcji. W razie zbycia gruntów wyłączonych z produkcji obowiązek uiszczania opłat rocznych przechodzi na nabywcę. W obu przypadkach zbywający jest obowiązany uprzedzić o tym nabywcę. Obowiązek uiszczenia należności i opłat rocznych, a w odniesieniu do gruntów leśnych również jednorazowego odszkodowania, nie dotyczy wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej lub leśnej na cele budownictwa mieszkaniowego:

• do 0,05 ha w przypadku budynku jednorodzinnego;
• do 0,02 ha, na każdy lokal mieszkalny, w przypadku budynku wielorodzinnego.

Co do trwania całego procesu – z pewnością nie będzie krótki, co najmniej kilkumiesięczny. Choć zgodnie z Kodeksem postępowania administracyjnego organ administracji powinien sprawę załatwić niezwłocznie, to załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch miesięcy od dnia wszczęcia postępowania. Do tego należy doliczyć czas na uprawomocnienie się decyzji oraz obiegu korespondencji.

Reasumując, wydzielenie, a następnie zakup i odrolnienie działki jest procesem czaso-, energo- i kosztochłonnym. Warto przemyśleć decyzję przed zakupem.

Zobacz również: Budowa domu na działce rolnej przez nie rolnika

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.