Przepisanie gospodarstwa w zamian za rentę i niespełnione zobowiązanie

Umowa o przeniesienie własności gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę

Niestety, nie ma możliwości przymuszenia brata do przekazania Pani części gospodarstwa. Umowa, którą zawarli z bratem rodzice, to umowa o przeniesienie własności gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę. Opisana jest ona w art. 84 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zgodnie z tą ustawą przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie. Ponadto umowa z następcą może zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego na następcę.

Jak zatem Pani widzi, kwestie odpowiedniego zachowania osób, które przejęły gospodarstwo, należało uregulować w umowie. Nie znamy jej treści.

Zobacz również: Przekazanie gospodarstwa rolnego a dopłaty unijne

Ustne zobowiązanie do przeniesienia własności nieruchomości

Ustne zobowiązanie określonego zachowania nie może mieć mocy wiążącej. Nie ma tu bowiem ustnego polecenia. W przypadku zwykłej darowizny darczyńca może włożyć na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Jest to tak zwane polecenie. Skoro jednak nie zapisano tego polecenia w umowie o przeniesienie własności gospodarstwa w zamian za emeryturę, a ta umowa musi mieć formę pisemną, to nie można mówić o skutecznym poleceniu.

Nie można tu mówić też o umowie przedwstępnej, w której brat zobowiązał się do przeniesienia własności części gospodarstwa na Panią. Po pierwsze taka umowa musiałaby zostać zawarta z Panią, po drugie musiałaby wskazywać termin jej wykonania. Tych postanowień brak. Nawet gdyby rozważyć możliwość uznania umowy za umowę przedwstępną, to niestety nie została ona zawarta w formie obowiązującej dla umowy przyrzeczonej, co powoduje, że osoba, na rzecz której miała zostać zawarta umowa przyrzeczona, nie może żądać przeniesienia własność, a jedynie zwrotu kosztów, jakie poczyniła, sądząc, że zawrze umowę ostateczną.

Można by tu rozważać jedynie żądanie o zachowek. Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego (K.c.) zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Uznaje się, że (potwierdzają to także wyroki Sądu Najwyższego) ta forma jest właściwa dla osób, które nie mogą otrzymać spadku, ponieważ przed śmiercią spadkodawca wyzbył się całości majątku w formie darowizny. Tutaj jednak chodziłoby tylko o część wartości gospodarstwa rolnego należną ojcu. Oznacza to, że mogłaby Pani dochodzić od brata zachowku z 1/2 wartości gospodarstwa. Innymi słowy mówimy o kwocie odpowiadającej 1/2 z 1/3 (mama też dziedziczy po ojcu) wartości tego udziału, który w małżeństwie należał do taty.

Termin przedawnienia roszczenia o zachowek

Musi Pani jednak wiedzieć, że w chwili, w której zmarł Pani tata, przepis dotyczący zachowku przewidywał krótki termin przedawnienia roszczenia o zachowek. Zgodnie z art. 1007 K.c. roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. Wcześniej, w chwili śmierci taty przepis ten mówił o trzech latach. Otwarcie spadku to data zgonu spadkodawcy. W takim wypadku należy uznać, że roszczenie o zachowek się przedawniło.

Gdyby nawet nie brać pod uwagę tego przedawnienia, trudno zaliczyć gospodarstwo do schedy spadkowej, skoro przepisy mówią o zaliczeniu darowizn. Umowa o przeniesienie własności gospodarstwa rolnego za emeryturę nie jest darowizną. Niemniej jednak zachowek ma ustrzec najbliższych przed pozbyciem się majątku przez spadkodawcę, a więc, mając na uwadze cel przepisów o zachowku, nie można całkowicie wykluczyć, że udałoby się przekonać Sąd Najwyższy do szerokiej interpretacji tych zapisów. W wyroku z dnia 25 marca 2014 r. Sąd Apelacyjny w Łodzi wyjaśnił, że: „Na gruncie art. 993 KC, jako darowizny należy traktować nie tylko umowy zawarte na podstawie art. 888 KC, lecz również wszelkie inne czynności, mocą których dochodzi do nieodpłatnego przysporzenia”.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.