Potrzebujesz pomocy w sprawach KRUS, renty rolniczej lub przekazania gospodarstwa? Skorzystaj z naszych porad prawnych online – szybko, bezpiecznie i bez wychodzenia z domu. Opisz swój problem, a doświadczony prawnik przeanalizuje Twoją sytuację i udzieli jasnej, konkretnej odpowiedzi. Wejdź na eporady24.pl i zyskaj pewność, że działasz zgodnie z prawem.
Ograniczenie renty rolniczej
• Data: 2025-10-24 • Autor: Eliza Rumowska
Wraz z mężem prowadzimy gospodarstwo rolne. W tym roku mąż otrzymał rentę okresową z tytułu niezdolności do pracy. Otrzymaliśmy decyzję z KRUS, że będzie mu wypłacana tylko część składkowa i 50% części uzupełniającej. Ja pobieram rentę stałą, więc będzie mi wypłacana część składkowa kwartalnie. Jeśli wydzierżawimy ziemię córce, czy otrzymamy rentę w pełnej wysokości? Czy możemy pomagać jej w prowadzeniu gospodarstwa? Czy mąż będzie mógł pracować na roli? Czy KRUS nakaże nam zwrócić świadczenie?
Komu przysługuje renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy?
Większość odpowiedzi na Pani pytania zawarte jest w poniżej cytowanych przepisach ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników:
„Art. 21. [Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy]
1. Renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnia następujące warunki:
1) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres, o którym mowa w ust. 2;
2) jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym;
3) całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub w okresach, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1 i 2, lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.
Zobacz również: KRUS renta chorobowa a przekazanie gospodarki
Ustalanie okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przy ustalaniu prawa do renty rolniczej
2. Warunek podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres uważa się za spełniony, jeżeli okres ubezpieczenia emerytalno-rentowego ubezpieczonego wynosi co najmniej:
1) rok – jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w wieku do 20 lat;
2) 2 lata – jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w wieku powyżej 20 lat do 22 lat;
3) 3 lata – jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w wieku powyżej 22 lat do 25 lat;
4) 4 lata – jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w wieku powyżej 25 lat do 30 lat;
5) 5 lat – jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w wieku powyżej 30 lat.
3. Przy ustalaniu okresu podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu zgodnie z ust. 2 stosuje się odpowiednio art. 20 ust. 1 i 2.
3a. Jeżeli okres podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu zbiega się w czasie z okresem innego ubezpieczenia społecznego, przy ustalaniu prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy nie uwzględnia się okresu podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu.
4. Jeżeli całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała wskutek wypadku przy pracy rolniczej lub rolniczej choroby zawodowej, warunek, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, uważa się za spełniony, jeżeli ubezpieczony posiada jakikolwiek okres ubezpieczenia emerytalno-rentowego, który obejmuje dzień wypadku lub dzień zachorowania na rolniczą chorobę zawodową.
5. Za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym uważa się ubezpieczonego, który z powodu naruszenia sprawności organizmu utracił zdolność do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym.
6. Całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym uznaje się za trwałą, jeżeli ubezpieczony nie rokuje odzyskania zdolności do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym.
7. Całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym uznaje się za okresową, jeżeli ubezpieczony rokuje odzyskanie zdolności do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym.
8. Okres 5 lat, o których mowa w ust. 2 pkt 5, powinien przypadać w okresie ostatnich 10 lat przed złożeniem wniosku o przyznanie renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy.”
oraz:
Zawieszenie wypłaty emerytury lub renty rolniczej
„Art. 28. [Zawieszenie wypłaty emerytury lub renty rolniczej]
1. Wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ust. 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą.
2. Zawieszenie wypłaty dotyczy:
1) części uzupełniającej emerytury rolniczej lub renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy,
2) emerytury lub renty inwalidzkiej z ubezpieczenia społecznego rolników indywidualnych i członków ich rodzin w części równej 95% emerytury podstawowej
– i obejmuje całość lub określony ułamek tej części świadczenia; ilekroć w ust. 3 i 5-7 jest mowa o zawieszeniu wypłaty w całości, w połowie albo w jednej czwartej – rozumie się odpowiednio zawieszenie wypłaty tej części świadczenia, jej połowy albo jednej czwartej.
3. Wypłata ulega zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, z zastrzeżeniem ust. 5-7 i 9-11.
4. Uznaje się, że emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego w rozumieniu przepisów o podatku rolnym i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając:
1) gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej co najmniej na 10 lat i zgłoszonej do ewidencji gruntów i budynków, osobie niebędącej:
a) małżonkiem emeryta lub rencisty,
b) jego zstępnym lub pasierbem,
c) osobą pozostającą z emerytem lub rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym,
d) małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b lub c;
2) gruntów trwale wyłączonych z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, w tym zalesionych gruntów rolnych;
3) gruntów i działów specjalnych należących do małżonka, z którym emeryt lub rencista zawarł związek małżeński po ustaleniu prawa do emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia;
4) własności (udziału we współwłasności) nieustalonej odpowiednimi dokumentami urzędowymi, jeżeli grunty będące przedmiotem tej własności (współwłasności) nie znajdują się w posiadaniu rolnika lub jego małżonka.
5. Jeżeli emeryt lub rencista jest długotrwale niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy rolniczej albo rolniczej choroby zawodowej, wypłata świadczenia przez okres dwóch lat od tego wypadku albo od zachorowania na tę chorobę ulega zawieszeniu tylko w połowie.
6. Wypłata ulega zawieszeniu w połowie, jeżeli:
1) (uchylony)
2) rencista pobiera okresową rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy, nie dłużej jednak niż przez dwa lata.
7. Wypłata ulega zawieszeniu w jednej czwartej, jeżeli:
1) emeryt lub rencista nie zawarł umowy z następcą stosownie do przepisów rozdziału 7 i nie ma możliwości sprzedaży nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego co najmniej po cenie odpowiadającej ich oszacowaniu według przepisów o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa albo
2) trwają czynności zmierzające do wywłaszczenia tych nieruchomości, ich wykupu na cel uzasadniający wywłaszczenie albo do trwałego wyłączenia gruntów z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów lub
3) nieruchomości te są położone w strefie ochronnej lub na innym obszarze specjalnym, utworzonym na podstawie odrębnych przepisów w związku z wprowadzeniem ograniczeń w użytkowaniu gruntów rolnych albo w celach ochronnych.
8. Jeżeli wypłata ulega zawieszeniu w myśl ust. 3 lub 5, zawiesza się w całości wypłatę dodatku pielęgnacyjnego, przysługującego z tytułu ukończenia 75 lat.
9. W przypadku podjęcia działalności rolniczej na gruntach:
1) nabytych w drodze dziedziczenia lub
2) uprzednio wydzierżawionych co najmniej na 10 lat, jeżeli dzierżawa ustała wcześniej z przyczyn niezależnych od wydzierżawiającego, lub
3) odzyskanych w wyniku rozwiązania – z przyczyn niezależnych od uprawnionego – umowy, na podstawie której uprzednio zbył on te grunty, albo w wyniku uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej
– wypłata nie ulega zawieszeniu przez okres jednego roku.
10. W przypadku zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej polegającej na przekazaniu gospodarstwa rolnego w formie aktu notarialnego osobie niepełnoletniej wypłata ulega zawieszeniu w całości do czasu osiągnięcia przez tę osobę 18 lat.
11. W przypadku, gdy rencista lub emeryt uprawniony do emerytury z art. 19 ust. 1 prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, wypłata nie ulega zawieszeniu.
12. Przepisów ust. 1-10 nie stosuje się do świadczeń przyznanych ma podstawie art. 19a.”
Teraz przejdę do postawionych pytań:
Wydzierżawienie ziemi córce a renta w pełnej wysokości
Taka dzierżawa niczego nie zmieni na zasadzie tzw. wyjątku od wyjątku z art. 28 ust. 4 pkt 1) ppkt b) cytowanej ustawy. Owszem, taka dzierżawa wchodzi w grę, ale nie wobec osób ustawowo wykluczonych w podpunktach, w jednym z nich (b) wyklucza się m.in. zstępnych, tj. także dzieci. Stąd dzierżawa z córką nie przyniesie oczekiwanego skutku. Musi to być w każdej innej formie wskazanej do zaprzestania prowadzenia gospodarstwa zgodnie z art. 28 ust. 4 ustawy.
Pomoc córce w prowadzeniu gospodarstwa a renta
Nie – bo co do zasady rencista jest niezdolny do pracy w gospodarstwie, więc oficjalnie nie może pomagać w jego prowadzeniu, ani też w poszczególnych pracach.
Zobacz również: Choroby kwalifikujące do renty KRUS
Czy KRUS może nakazać zwrotu świadczenia?
Tak – bo zostaną stwierdzone przez KRUS przesłanki wskazujące na brak spełnienia warunków do wypłaty świadczenia. Mogą także być zastosowane kary pieniężne i mandat za wprowadzenie organu ubezpieczeniowego w błąd oraz nakaz zwrotu bezpodstawnie pobranych świadczeń – to już najdalej idące skutki pracy rencisty na roli – choć nie ukrywam, że mało który rencista na wsi po prostu siedzi i kuruje się, patrząc, jak dzieci pracują. KRUS nie organizuje (jak na razie) masowych kontroli – bardziej tam, gdzie są zwolnienia lekarskie. Jednak bywa, że „życzliwi” doniosą – wtedy faktycznie pracownicy placówki KRUS nie mają innego wyjścia, jak zająć się sprawą.
Przykłady
Pani Helena i pan Jan od ponad 30 lat prowadzili razem gospodarstwo rolne w zachodniopomorskim. Kiedy Jan otrzymał rentę okresową z KRUS, postanowili wydzierżawić ziemię swojej córce, która planowała przejąć rodzinne gospodarstwo. Sporządzili umowę dzierżawy na czas nieokreślony i zgłosili ją do ewidencji gruntów. Po kilku miesiącach otrzymali z KRUS pismo informujące, że ze względu na fakt, iż dzierżawcą jest córka – osoba z grupy wyłączonej – dzierżawa nie spełnia wymogów uznania zaprzestania działalności rolniczej. Skutkiem tego było dalsze wypłacanie tylko części składkowej i 50% części uzupełniającej renty Jana. Mimo że całą pracą zajmowała się już córka, KRUS formalnie uznał, że Jan wciąż prowadzi działalność rolniczą.
W innym przypadku pan Stanisław, rolnik z Lubelszczyzny, po uzyskaniu stałej renty z tytułu niezdolności do pracy, pomagał codziennie żonie przy drobnych pracach w sadzie – przenosił skrzynki, doglądał oprysków, czasem nawet pracował na traktorze. Sąsiad, z którym od dawna miał konflikt o granicę działki, zawiadomił KRUS, że Stanisław pomimo renty pracuje fizycznie w gospodarstwie. Kontrola pojawiła się po kilku tygodniach. Inspektorzy przeprowadzili wywiady z sąsiadami i rodziną, odwiedzili gospodarstwo, a następnie wystąpili o wstrzymanie wypłaty świadczenia i nakazali zwrot nienależnie pobranej renty z odsetkami za okres 11 miesięcy.
Trzeci przykład dotyczy małżeństwa z Podkarpacia, które nie chciało formalnie przekazywać ziemi obcej osobie, ale jednocześnie zależało im na zachowaniu świadczeń w pełnym wymiarze. Po konsultacji z doradcą rolnym zdecydowali się przekazać gospodarstwo wnuczce w drodze umowy z następcą, sporządzonej u notariusza. Dziewczyna miała 19 lat, mieszkała oddzielnie i nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego z dziadkami. Dzięki spełnieniu wszystkich wymogów formalnych KRUS uznał, że doszło do skutecznego zaprzestania działalności rolniczej i wypłaty świadczeń nie zostały zawieszone.
Podsumowanie
Dzierżawa gospodarstwa rolnego członkom najbliższej rodziny, w tym dzieciom, nie jest uznawana przez KRUS za skuteczne zaprzestanie działalności rolniczej, co może skutkować ograniczeniem lub zawieszeniem wypłaty renty. Pomoc rencisty w pracach na roli, nawet nieformalna, niesie ryzyko utraty świadczenia i konieczności jego zwrotu. Aby uniknąć problemów, warto skorzystać z dozwolonych form przekazania gospodarstwa, np. umowy z następcą zawartej w formie aktu notarialnego.
Oferta porad prawnych
Źródła:
1. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Eliza Rumowska
Absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Warszawskiego prawniczka. Specjalizuje się w prawie cywilnym, zwłaszcza w prawie konsumenckim (reklamacje, gwarancje itp.). Z serwisem ePorady24 związana od początku jego istnienia, obecnie udziela porad w najbardziej złożonych sprawach. W swej wieloletniej karierze pracowała jako powiatowy rzecznik konsumentów, sekretarz gminy, inspektor ds. kredytów oraz radca w TP SA. Od 2008 r. prowadzi własne biuro prawne, jako prokurent obsługuje trzy spółki prawa handlowego, współpracuje z samorządem terytorialnym przy realizacji programów dotowanych z UE.
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Czy starostwo może zmienić rodzaj użytku działki bez zgody właściciela
» Zakup działki powyżej 1 ha, wymogi ustawy i zgoda KOWR
» Ograniczenie renty rolniczej
» Ograniczenia w dzierżawie nieruchomości rolnej po darowiźnie, konsekwencje dla właścicieli i dzierżawców
» 40 lat użytkowania gruntu a prawo własności, kiedy można zasiedzieć działkę?
