Gospodarstwo otrzymane od rodziców w zamian za emeryturę a roszczenia siostry
• Autor: Tomasz Krupiński
W roku 1979 rodzice przekazali mi gospodarstwo rolne o powierzchni 13 ha wraz z budynkami. Gospodarstwo zostało przekazane na podstawie umowy przekazania w celu uzyskania emerytury. Do dziś jest w bardzo dobrym stanie. Mam dwie siostry. Jedna z nich ma roszczenia i twierdzi, że będzie walczyć o swoją część majątku. Czy ma do tego prawo? Dodam, że mama jeszcze żyje. Czy mam się czego obawiać ze strony siostry?
Na czym polega umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy?
Umowa o przekazanie gospodarstwa rolnego następcy została wprowadzona do systemu prawnego ustawą z 1977 r., obowiązującą od 1 stycznia 1978 r. Wcześniej uzyskanie przez rolnika świadczeń emerytalnych lub o zbliżonym charakterze mogło wynikać z umowy dożywocia lub z przeniesienia własności gospodarstwa rolnego na rzecz Skarb Państwa (szerzej w uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 25 listopada 2005 r., sygn. akt III CZP 59/05, OSNC 2006, nr 5, poz. 79). Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z 1977 r. przekazanie następcy lub Państwu gospodarstwa rolnego było jedną z przesłanek uzyskania emerytury przez rolnika, obok osiągnięcia wieku emerytalnego, opłacania składek na fundusz emerytalny, zawierania przez odpowiednio długi czas umów z jednostkami gospodarki uspołecznionej skupującymi produkty rolne.
Przekazanie gospodarstwa następcy celem uzyskania świadczeń emerytalno - rentowych a zachowek
W orzecznictwie w odniesieniu do umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy zawieranej w reżimie ustawy z 1977 r. w zasadzie jednolicie przyjmowano, że nie jest ona rodzajem darowizny lecz samodzielnie uregulowanym typem umowy, do której nie stosuje się przepisów o darowiźnie. W uchwale z 31 lipca 1979 r., sygn. akt III CZP 41/79 (OSNC 1979, nr 12, poz. 238), dostrzegając rozbieżności w doktrynie co do charakteru prawnego ocenianej umowy, Sąd Najwyższy przyjął, że ma ona charakter cywilnoprawny, dwustronny, a znajdują do niej zastosowanie, oprócz szczegółowych przepisów jej dotyczących, ogólne przepisy o czynnościach prawnych oraz o umowach (np. co do ważności tej umowy). W uchwale z 16 lipca 1980 r., sygn. akt III CZP 44/80 (OSNC 1981, nr 2–3, poz. 24), Sąd Najwyższy podkreślił, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy zawarta na podstawie ustawy z 1977 r. wywołuje skutki rzeczowe (prowadzi do przeniesienia własności gospodarstwa rolnego) i – ze względu na swój cel (uzyskanie przez przekazującego gospodarstwo rolne rolnika świadczenia z ubezpieczenia społecznego) – różni się od innych umów prowadzących do tożsamego skutku (np. darowizny).
Wartość gospodarstwa rolnego przekazanego spadkobiercy (następcy) w drodze umowy zawartej w trybie art. 52 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140 ze zm.) nie podlega zaliczeniu na należną temu spadkobiercy schedę spadkową na podstawie art. 1039 Kodeksu cywilnego.
Siostrze nie przysługuje żadne roszczenie wobec Pana. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem sądowym zachowek siostrze nie przysługuje.
Zobacz również: Przekazanie gospodarstwa rolnego
Przykłady
Spór rodzeństwa o gospodarstwo
Jan przejął gospodarstwo po rodzicach w 1980 roku na podstawie umowy przekazania w celu uzyskania emerytury. Jego siostra, Anna, po śmierci ojca zaczęła domagać się zachowku, argumentując, że została pominięta w podziale majątku. Sprawa trafiła do sądu, który orzekł, że gospodarstwo przekazane w ten sposób nie podlega dziedziczeniu na zasadach ogólnych i Anna nie ma podstaw do roszczeń.
Rodzice zabezpieczyli swoją emeryturę
Władysław i Maria przekazali swoje gospodarstwo najstarszemu synowi, aby uzyskać świadczenia emerytalne. Po latach córka, Katarzyna, zaczęła domagać się swojej części, twierdząc, że brat powinien ją spłacić. Konsultacja z prawnikiem wykazała, że umowa przekazania gospodarstwa nie jest darowizną, a tym samym Katarzyna nie ma prawa do zachowku.
Napięcia rodzinne, ale bez podstaw prawnych
Marek od lat prowadzi gospodarstwo, które otrzymał od rodziców w zamian za ich emeryturę. Jego siostra, po śmierci ojca, zaczęła kwestionować przekazanie, sugerując, że gospodarstwo należy się wszystkim dzieciom. Rodzina skonsultowała sprawę z prawnikiem, który potwierdził, że nie ma podstaw do żadnych roszczeń, co zakończyło rodzinny konflikt.
Podsumowanie
Umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy w celu uzyskania emerytury różni się od darowizny i nie podlega zasadom dziedziczenia ani zaliczeniu na schedę spadkową. Oznacza to, że rodzeństwo osoby, która otrzymała gospodarstwo, nie ma prawa do roszczeń o zachowek ani podział majątku. Orzecznictwo sądowe jednoznacznie wskazuje, że przekazanie gospodarstwa w tym trybie wywołuje skutki cywilnoprawne i nie może być kwestionowane przez innych spadkobierców. W praktyce oznacza to, że siostra nie ma podstaw prawnych do domagania się części gospodarstwa, a właściciel nie musi obawiać się jej roszczeń.
Oferta porad prawnych
Oferujemy profesjonalne porady prawne online w zakresie prawa spadkowego, przekazania gospodarstw rolnych oraz roszczeń związanych z zachowkiem. Skonsultuj swoją sytuację z doświadczonym prawnikiem bez wychodzenia z domu. Szybko, rzetelnie i w pełni dyskretnie wyjaśnimy Twoje prawa oraz pomożemy w znalezieniu najlepszego rozwiązania. Skontaktuj się z nami już dziś i uzyskaj fachową pomoc prawną dostosowaną do Twoich potrzeb.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24
2. Uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 25 listopada 2005 r., sygn. akt III CZP 59/05
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Tomasz Krupiński
Radca prawny z kilkunastoletnim doświadczeniem, magister prawa, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Specjalizuje się w prawie nieruchomości i prawie lokalowym (wykup mieszkań, najem, eksmisje, zasiedzenia itp.) oraz w prawie rodzinnym (rozwody, alimenty, podział majątku itp.). Doradza też wspólnotom mieszkaniowym i zarządcom nieruchomości (sam również ma uprawnienia zarządcy). Prowadzi własną kancelarię i reprezentuje naszych klientów w sądach.
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Dzierżawa ziemi a wysokość emerytury nauczyciela
» Status osoby bezdomnej a współwłasność gospodarstwa rolnego
» Jak zabezpieczyć inwestycję w ziemię rolną przy wsparciu dotacji?
» Dzierżawa gruntu pod reklamę, jak rozliczyć dochód z czynszu?
» Emerytura łączona z ZUS i KRUS, jak uzupełnić brakujące lata składkowe?
