Formy przekazania gospodarstwa rolnego

• Autor: Wioletta Dyl

Moi rodzice są rolnikami. Chcą przekazać gospodarstwo rolne, tak by zaprzestać prowadzenia działalności rolnej. Rodzice posiadają ziemię (jedna działka) i prowadzą hodowlę drobiu. Moja siostra podjęła się dalszego prowadzenia tej hodowli. W związku z tym rodzice chcą przekazać gospodarstwo jej, jednocześnie nie pozbawiając mnie całkowicie jakichś przychodów w przyszłości np. ze sprzedaży ziemi. Ja ze swojej strony nie mam zamiaru się wtrącać w to, jak siostra będzie zarządzała gospodarstwem, nie chcę się też z tego rozliczać, ani tym bardziej odpowiadać za jakieś zobowiązania, gdyby gospodarstwo nie przynosiło oczekiwanych zysków. Proszę nam doradzić, w jakiej formie najlepiej byłoby przekazać gospodarstwo siostrze, aby tylko ona się z tego tytułu rozliczała, ale w przypadku sprzedaży musiała się ze mną podzielić zapłatą?

Masz podobny problem? Kliknij tutaj i zadaj pytanie.

Formy przekazania gospodarstwa rolnego

Przekazanie gospodarstwa jednemu z dzieci

W nakreślonej przez Panią sprawie istotne jest, w jakim trybie Pani rodzice pragną przekazać gospodarstwo rolne Pani siostrze. Inne bowiem będą konsekwencje prawne przy przekazaniu gospodarstwa rolnego w trybie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, a zupełnie inne, jeżeli nastąpi to w drodze zwykłej umowy darowizny lub testamentu.

Przepisanie gospodarstwa za rentę a zachowek

Trzeba o tym pamiętać, że przekazanie gospodarstwa rolnego za rentę (emeryturę) nie daje Pani możliwości ubiegania się w przyszłości o zachowek, ponieważ zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem umowa przekazania gospodarstwa rolnego w trybie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników nie jest darowizną w rozumieniu Kodeksu cywilnego (K.c.). Wynika to zasadniczo z jej niejednorodnego charakteru zawierającego zarówno elementy prawa administracyjnego, ubezpieczeniowego i cywilnego. Wskazywał na to niejednokrotnie Sąd Najwyższy, uznając, że umowa przeniesienia gospodarstwa rolnego w zamian za emeryturę jest swego rodzaju umową przeniesienia własności i posiada cechy wyraźnie odróżniające ją od umowy darowizny (np. odpłatność w postaci emerytury). Również Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 19 lutego 1991 roku (III CZP 4/91, OSNC 1991/8-9/103) wyraził pogląd, iż wartości gospodarstwa rolnego przekazanego następcy na podstawie art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140) nie uwzględnia się przy ustalaniu zachowku. Z uzasadnienia uchwały wynika, iż stanowisko to odnosi się również do umów zawieranych w trybie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 1991 r. Nr 7, poz. 24) oraz ustawy z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 268). Powyższe orzecznictwo stanowi więc, że z punktu widzenia uprawnień do zachowku umowa przekazania gospodarstwa rolnego nie powinna być traktowana jako umowa darowizny i nie można doliczyć w tym wypadku wartości gospodarstwa rolnego przy wyliczaniu zachowku. Zatem w tym przypadku Pani ewentualne roszczenia o część dziedzictwa po rodzicach skazane byłyby na porażkę.

Zobacz również: Darowizna gospodarstwa rolnego a zachowek dla rodzeństwa

Masz problem prawny? Kliknij tutaj i zapytaj prawnika ›

Darowizna nieruchomości rolnej

Rodzice jednak mogą dokonać darowizny nieruchomości rolnej albo na Panią i siostrę jednocześnie, albo tylko na siostrę, dokonując zapisu w notarialnie sporządzonym akcie darowizny, z którego będzie wynikał obowiązek spłaty Pani w przypadku np. sprzedaży nieruchomości, np. 6 ha, przez Pani siostrę.

Jak podzielić jedno gospodarstwo między dzieci?

Warto także pamiętać, że jeżeli do przepisania lub przekazania mamy jednolitą nieruchomość (niepodzieloną prawnie, widniejącą w ewidencji lub księdze wieczystej jako jedna), wówczas należy ją albo uprzednio podzielić na dwie odrębne, albo przepisać nieruchomość jako współwłasność obdarowanych (np. dla Pani i siostry po 50%). W przypadku przepisania na Panie gospodarstwa rolnego w formie współwłasności konieczne może się okazać także późniejsze zniesienie współwłasności. Wówczas każda z Pań stanie się samodzielnym właścicielem części nowej, już podzielnej nieruchomości. Zanim to jednak nastąpi, w celu spokojnego prowadzenia gospodarstwa odrębną umową może Pani wydzierżawić swoją część siostrze do używania.

W innym wariancie Pani rodzice mogą dokonać darowizny na rzecz tylko siostry, ale z zapisem zobowiązującym ją do dokonania spłat na rzecz Pani kwoty odpowiadającej wartości np. 6 ha ziemi w przypadku sprzedaży gospodarstwa. Wskazanym jest, aby Pani siostra jako obdarowana wprost oświadczyła w akcie, że spłaci Panią zgodnie z zapisem umowy darowizny. Chociaż obecny Kodeks cywilny darowizny obciążliwej nie reguluje, to jest ona dopuszczalna w ramach zasady swobody umów (wyrok SN, sygn. akt: II CSK 153/15). Darczyńca bowiem oczekuje przyznania ochrony prawnej beneficjentowi tego dodatkowego polecenia, skoro przewiduje dla niego jakąś korzyść. Gdyby nie oczekiwał, mógłby to wyraźnie postanowić.

Zapisanie gospodarstwa w testamencie

Pani rodzice mogą też ustanowić testament. Własnoręczny zapis testamentowy, opatrzony podpisem i datą, a jeszcze lepiej testament sporządzony w obecności notariusza, ułatwia też sądowe przeprowadzenie spadku, w którym gospodarstwo zostanie zapisane Paniom po połowie.

Jednakże w opisanym stanie najbardziej rozsądnym rozwiązaniem zdaje się być umowa darowizny.

Nabycie gospodarstwa rolnego w drodze darowizny a podatek od spadków i darowizn

Darowizna taka co do zasady zwolniona jest z podatku. Ze zwolnienia od podatku od spadków i darowizn korzysta nabycie własności lub prawa użytkowania wieczystego nieruchomości lub jej części wraz z częściami składowymi, jeżeli w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, w chwili nabycia nieruchomość ta stanowi gospodarstwo rolne lub jego część, a także wówczas, gdy wejdzie w skład gospodarstwa rolnego, będącego własnością nabywcy i to gospodarstwo rolne będzie prowadzone przez nabywcę przez okres co najmniej 5 lat od dnia nabycia.

Ustawodawca przewiduje tu jednak kilka wyjątków. I tak ze zwolnienia od podatku nie korzysta nabycie własności lub prawa użytkowania wieczystego:

  • budynków mieszkalnych;
  • budynków zajętych na cele specjalistycznego chowu i wylęgu drobiu lub specjalistycznej hodowli zwierząt wraz z urządzeniami i ze stadem hodowlanym;
  • urządzeń do prowadzenia upraw specjalnych, jak szklarnie, inspekty, pieczarkarnie, chłodnie, przechowalnie owoców.

Gdy w skład gospodarstwa rolnego wchodzi budynek mieszkalny, a nabywcy należą do I grupy podatkowej (a tak jest w Pani przypadku), to do podstawy opodatkowania nie wlicza się jego wartości do łącznej wysokości nieprzekraczającej 110 m2 powierzchni użytkowej budynku.

Aby skorzystać ze zwolnienia, trzeba spełnić dodatkowe wymogi. Ulga dotyczy tu osoby, która:

  • posiada obywatelstwo polskie;
  • nie jest właścicielem innego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość bądź będąc nim przeniesie własność budynku lub lokalu na rzecz zstępnych, Skarbu Państwa lub gminy w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;
  • nie przysługuje jej spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub wynikające z przydziału spółdzielni mieszkaniowej: prawo do domu jednorodzinnego lub prawo do lokalu w małym domu mieszkalnym, a w razie dysponowania tym prawem przekaże je zstępnym lub przekaże do dyspozycji spółdzielni, w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;
  • nie jest najemcą lokalu lub budynku lub będąc nim rozwiąże umowę najmu w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia zeznania podatkowego albo zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego;
  • będzie zamieszkiwać, będąc zameldowanym na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku i nie dokona jego zbycia przez okres 5 lat:
    – od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego – jeżeli w chwili złożenia zeznania lub zawarcia umowy darowizny nabywca mieszka i jest zameldowany na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku,
    – od dnia zamieszkania potwierdzonego zameldowaniem na pobyt stały w nabytym lokalu lub budynku – jeżeli nabywca zamieszka i dokona zameldowania na pobyt stały w ciągu roku od dnia złożenia zeznania podatkowego lub zawarcia umowy darowizny w formie aktu notarialnego.

Wybór, która z form darowizny jest optymalna, jest oczywiście decyzją Pani rodziców.

Podstawa prawna:

  1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j.t. Dz. U. 2016, poz. 380) w szczególności:
    art. 888-902 (darowizna)
    art. 922-1088 (spadek, testamenty, dziedziczenie, zachowek, itd.)
  2. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (j.t. Dz. U. 2016 poz. 205)
  3. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (j.t. Dz. U. 2013 poz. 237)

Zobacz również: Przekazanie gospodarstwa rolnego a zachowek

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.

Zapytaj prawnika - porady prawne online

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny


Wioletta Dyl

O autorze: Wioletta Dyl

Radca prawny, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Wrocławskiego. Udziela porad prawnych z zakresu prawa autorskiego, nowych technologii, ochrony danych osobowych, a także prawa konkurencji, podatkowego i pracy. Zajmuje się również sporządzaniem regulaminów oraz umów, szczególnie z zakresu e-biznesu i prawa informatycznego, które jest jej pasją. Posiada kilkudziesięcioletnie doświadczenie prawne, obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.


Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem

Zapytaj prawnika

Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje!
Wycenę wyślemy do 1 godziny
Zadaj pytanie »

eporady24.pl

spadek.info

prawo-budowlane.info

odpowiedziprawne.pl

prawo-pracy.pl

prawo-mieszkaniowe.info

rozwodowy.pl

prawo-cywilne.info

spolkowy.pl

sluzebnosc.info

poradapodatkowa.pl

prawo-karne.info

prawozus.pl

ewindykacja24.pl

Szukamy prawnika »