• Autor: Mateusz Rzeszowski
Posiadamy wraz z żoną gospodarstwo rolne o pow. 3 ha, zabudowane (dom + budynki gospodarcze). Chcemy przed przejściem na emeryturę (żona 100 % z ZUS-u, a ja 95% ZUS i 5% KRUS) przekazać całość dla dwóch synów. Po przekazaniu będziemy dalej mieszkać w domu, jednak ziemię i budynki gospodarcze użytkować chcą synowie i dalej prowadzić działalność rolniczą. Problem w tym, że żaden nie posiada wykształcenia rolniczego (zawsze pracowali w gospodarstwie wraz z nami). Czy będą mogli prowadzić gospodarstwo rolne? Proszę o informacje jak synowie będą mogli zostać rolnikami nie posiadając wykształcenia rolniczego.
Co do zasady nabywcą nieruchomości rolnej będącej własnością rolnika może być wyłącznie rolnik indywidualny. Zasada ta wynika z ust. 1 omawianego przepisu. Jednakże ust. 3 statuuje pewne wyjątki od tej zasady. Stanowi on m.in., iż ograniczenia tego nie stosuje się do osób bliskich zbywcy. Przez osobę bliską, w myśl art. 2 ustawy należy natomiast rozumieć zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione. Do tak rozumianej grupy zaliczają się zatem Państwa synowie (czyli zstępni zbywcy).
Co więcej, państwa synowie nie tylko nie muszą być rolnikami indywidualnymi w myśl przepisów ustawy. Nie muszą oni także w ogóle prowadzić gospodarstwa rolnego na darowanej ziemi. Mówi o tym przepis art. 2b omawianej ustawy:
„1. Nabywca nieruchomości rolnej jest obowiązany prowadzić gospodarstwo rolne, w skład którego weszła nabyta nieruchomość rolna, przez okres co najmniej 10 lat od dnia nabycia przez niego tej nieruchomości, a w przypadku osoby fizycznej prowadzić to gospodarstwo osobiście.
2. W okresie, o którym mowa w ust. 1, nabyta nieruchomość nie może być zbyta ani oddana w posiadanie innym podmiotom.
3. Sąd, na wniosek nabywcy nieruchomości rolnej, wyrazi zgodę na dokonanie czynności, o których mowa w ust. 2, przed upływem okresu 10 lat od dnia przeniesienia własności tej nieruchomości, jeżeli konieczność jej dokonania wynika z przyczyn losowych, niezależnych od nabywcy.
4. Przepisów ust. 1 i 2 nie stosuje się do podmiotów, o których mowa w art. 2a ust. 3 pkt 1, oraz do nabywców nieruchomości rolnej w przypadkach, o których mowa w art. 2a ust. 3 pkt 2 i 3”.
Zobacz również: Czy trzeba mieć szkole rolnicza aby przejąć gospodarstwo rolne?
Co do zasady nabywca nieruchomości rolnej jest obowiązany prowadzić gospodarstwo rolne, w skład którego weszła nabyta nieruchomość rolna, przez okres co najmniej 10 lat od dnia nabycia przez niego tej nieruchomości, jednak zgodnie z ust. 4 cytowanego przepisu, warunku tego nie stosuje się do m.in. nabywców będących osobami bliskimi zbywcy. Tak więc w razie zbycia nieruchomości rolnej na rzecz Państwa synów nie będą oni zobowiązani do prowadzenia gospodarstwa rolnego na nieruchomości.
Jeśli chodzi o samą kwestię zbycia gospodarstwa rolnego i zamieszkiwanie przez Państwa w domu znajdującym się na nieruchomości, to można to rozwiązać na dwa sposoby. Po pierwsze mogą Państwo wydzielić z nieruchomości jej część, na której znajduje się budynek mieszkalny i w takim przypadku dokonać darowizny pozostałej części na rzecz synów. Po wtóre mogą Państwo skorzystać z instytucji tzw. dożywocia określonej w art. 908 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. Jeżeli w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązał się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie), powinien on, w braku odmiennej umowy, przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym.
§ 2. Jeżeli w umowie o dożywocie nabywca nieruchomości zobowiązał się obciążyć ją na rzecz zbywcy użytkowaniem, którego wykonywanie jest ograniczone do części nieruchomości, służebnością mieszkania lub inną służebnością osobistą albo spełniać powtarzające się świadczenia w pieniądzach lub w rzeczach oznaczonych co do gatunku, użytkowanie, służebność osobista oraz uprawnienie do powtarzających się świadczeń należą do treści prawa dożywocia.
§ 3. Dożywocie można zastrzec także na rzecz osoby bliskiej zbywcy nieruchomości”.
W takim przypadku, dokonując darowizny, obciążą Państwo dom służebnością mieszkania, a Państwa synów obowiązkiem dożywotniego utrzymania.
Aby zostać rolnikiem bez wykształcenia rolniczego, istnieje kilka ścieżek, które pozwalają legalnie prowadzić gospodarstwo. W przypadku przekazania ziemi przez rodziców, synowie jako osoby bliskie nie muszą spełniać wymogów dotyczących kwalifikacji rolniczych. Mogą też ubezpieczyć się w KRUS i udokumentować prowadzenie działalności rolniczej. Dodatkowo istnieje możliwość ukończenia kursów organizowanych przez Ośrodki Doradztwa Rolniczego, co może ułatwić dostęp do różnych form wsparcia. Kluczowe jest, by formalnie zarejestrować działalność rolniczą i prowadzić gospodarstwo przez wymagany okres, co pozwoli uniknąć problemów prawnych.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące przepisów związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, dziedziczeniem ziemi lub ubezpieczeniem w KRUS, skorzystaj z profesjonalnych porad prawnych online. Oferujemy szybkie i rzetelne wsparcie w zakresie prawa rolnego, pomagamy w formalnościach i wyjaśniamy wszelkie kwestie związane z przekazaniem gospodarstwa. Skontaktuj się z nami, a otrzymasz fachową pomoc dostosowaną do Twojej sytuacji, bez konieczności wychodzenia z domu.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Mateusz Rzeszowski
Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych oraz obsłudze prawnej firm. Zajmuje się również sporządzaniem projektów umów, uchwał, regulaminów, polityk oraz innych aktów. Jednocześnie, posiada także szerokie zainteresowania w innych dziedzinach prawa, pozwalające na udzielanie porad w zróżnicowanych stanach faktycznych i prawnych.
Zapytaj prawnika