Nabycie działki rolnej przez zasiedzenie
• Autor: Michał Berliński
Jestem właścicielem działki rolnej. Od około 20 lat nieodpłatnie, bez żadnej umowy udostępniam rolnikowi jej uprawę. Co roku płacę OC rolnicze i podatek za tę działkę. Czy ten rolnik może starać się o nabycie tej działki przez zasiedzenie? Jeżeli tak, to jak powinienem postępować, żeby przypadkowo nie stracić tej własności?
Nabycie prawa własności przez zasiedzenie
Zasiedzenie regulowane jest przez Kodeks cywilny.
„Art. 172. [Przesłanki zasiedzenia]
§ 1. Posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).
§ 2. Po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.
§ 3. Nabyć nieruchomość rolną w rozumieniu przepisów ustawy, o której mowa w art. 166 § 3, przez zasiedzenie może jedynie rolnik indywidualny w rozumieniu przepisów tej ustawy, jeżeli – ustalona zgodnie z przepisami art. 5 ust. 2 i 3 tej ustawy – powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z nieruchomościami rolnymi stanowiącymi jego własność nie przekroczy 300 ha użytków rolnych.”
Zasiedzenie jest pierwotnym i nieodpłatnym sposobem nabycia prawa własności rzeczy przez nieuprawnionego jej posiadacza wskutek faktycznego wykonywania tego prawa w ciągu oznaczonego wyżej czasu. Proszę pamiętać, że nie jest uzależnione od jakiegokolwiek świadczenia na rzecz osoby, której dotychczas nabywane prawo przysługiwało. Skutek nabycia następuje z mocy samego prawa, bez potrzeby składania oświadczeń woli, jak i bez konieczności podejmowania przez posiadacza jakichkolwiek czynności prawnych zmierzających do zalegalizowania nabytego prawa. Z upływem ostatniego dnia terminu zasiedzenia samoistny posiadacz nabywa prawo własności rzeczy i równocześnie z tym dniem gaśnie prawo własności dotychczasowego właściciela. Do zasiedzenia w dobrej wierze wystarczy tylko 20 lat. Z tego, co Pan opisywał w zapytaniu termin ten może już niedługo minąć i może to stanowić podstawę do wystąpienia przez tego rolnika do sądu.
Zobacz również: Zwolnienie z podatku od zasiedzenia
Ograniczenie zasiedzenia gruntów rolnych
Aktualnie ograniczenie zasiedzenia gruntów rolnych normuje art. 172 § 3 K.c., obowiązujący od 30.04.2016 r. Stanowi on, że nabyć nieruchomość rolną w rozumieniu przepisów ustawy z 11.04.2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego przez zasiedzenie może jedynie rolnik indywidualny w rozumieniu przepisów tej ustawy, jeżeli – ustalona zgodnie z przepisami art. 5 ust. 2 i 3 tej ustawy – powierzchnia nabywanej nieruchomości rolnej wraz z nieruchomościami rolnymi stanowiącymi jego własność nie przekroczy 300 ha użytków rolnych. Przy czym ograniczenia tego, stosownie do art. 14 ustawy z 14.04.2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, nie stosuje się, jeżeli zasiedzenie skończyłoby się przed upływem 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Dlatego też tym bardziej należy się obawiać, jeśli termin zasiedzenia dalej upływa, a osoba, która może o to wystąpić wypełnia definicję rolnika indywidualnego. Sam fakt opłacania podatku i ubezpieczenia OC niestety nie stanowi w pełni o niemożności zasiedzenia nieruchomości przez inną osobę.
Posiadanie prowadzące do zasiedzenia musi być samoistne i nieprzerwane. Samoistnym posiadaczem nieruchomości w rozumieniu art. 172 K.c. jest ten, kto nią włada jak właściciel, czyli wykonuje uprawnienia składające się na treść prawa własności, korzysta z nieruchomości z wyłączeniem innych osób, pobiera pożytki i dochody, a także uważa się za uprawnionego do rozporządzenia nią. W tej sytuacji na Pana miejscu jak najszybciej uregulowałbym tenże stan prawny łączący Panów poprzez np. zawarcie umowy dzierżawy.
Warunkiem koniecznym do zasiedzenia nieruchomości jest, jak pisałem powyżej, bycie posiadaczem samoistnym. Z kolei z art. 336 wynika, że posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto postępuje z rzeczą jak właściciel, o czym świadczą okoliczności dostrzegalne dla innych osób (wyrok SN z dnia 19 grudnia 2000 r., sygn. akt V CKN 164/00, postanowienie SN z dnia 28 lutego 2002 r., sygn. akt III CKN 891/00).
Co bardzo istotne, oddanie rzeczy we władanie innej osobie – posiadaczowi zależnemu – nie wyłącza posiadania samoistnego. Posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne. Dzierżawca jest niezaprzeczalnie posiadaczem zależnym i w tej sytuacji byłby Pan chroniony. O ile oczywiście do dnia dzisiejszego nie upłynął jeszcze termin, w którym tenże Pan mógłby zasiedzieć Pańską nieruchomość.
Zobacz również: Podział ziemi rolnej
Przykłady
Przypadek długotrwałego użytkowania bez umowy
Pan Jan od 22 lat uprawia sąsiednią działkę, której właścicielka, pani Maria, nie sprzeciwiała się temu. Pan Jan płacił za własne materiały i zbierał plony, traktując działkę jak swoją. Pani Maria, choć płaciła podatek za grunt, nie kontrolowała jej stanu. W takiej sytuacji Pan Jan może ubiegać się o zasiedzenie działki jako posiadacz samoistny.
Przykład umowy ustnej
Pani Zofia zgodziła się, by jej sąsiad, pan Andrzej, użytkował jej ziemię przez kilka lat w zamian za symboliczne podziękowanie w postaci owoców z sadu. Choć umowa była ustna, po 20 latach pan Andrzej złożył wniosek o zasiedzenie. Sąd uznał, że brak formalnej umowy dzierżawy i wieloletnie użytkowanie gruntu spełniały przesłanki zasiedzenia.
Przypadek pomyłki granicznej
Rolnik pan Krzysztof przez ponad 20 lat uprawiał pas ziemi należący do sąsiada, pana Tomasza. Obaj byli przekonani, że grunt ten należy do Krzysztofa. Po odkryciu błędu w pomiarach geodezyjnych okazało się, że ziemia faktycznie jest własnością Tomasza. Mimo to sąd uznał, że Krzysztof, działając w dobrej wierze, nabył tę część działki przez zasiedzenie.
Podsumowanie
Nabycie działki rolnej przez zasiedzenie jest możliwe, jeśli rolnik przez co najmniej 20 lat nieprzerwanie władał nieruchomością jak właściciel. Kluczowe znaczenie ma to, czy działał on jako posiadacz samoistny, czyli korzystał z gruntu bez zgody właściciela lub w sposób wskazujący na przejęcie pełnej kontroli nad nim. Właściciel, chcąc uniknąć ryzyka zasiedzenia, powinien formalnie uregulować relację z użytkownikiem poprzez umowę dzierżawy lub inną formę pisemnego porozumienia. Regularne opłacanie podatku czy ubezpieczenia OC przez właściciela samo w sobie nie chroni przed zasiedzeniem. Dlatego warto podjąć kroki prawne, zanim dojdzie do ewentualnej utraty własności.
Oferta porad prawnych
Jeśli masz wątpliwości dotyczące zasiedzenia nieruchomości lub chcesz zabezpieczyć swoją własność, skorzystaj z naszych porad prawnych online. Oferujemy szybkie i profesjonalne wsparcie w zakresie prawa cywilnego, w tym konsultacje dotyczące zasiedzenia, sporządzanie umów oraz skuteczne działania zapobiegające utracie nieruchomości. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać fachową pomoc bez wychodzenia z domu.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000 r., sygn. akt V CKN 164/00
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2002 r., sygn. akt III CKN 891/00
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Michał Berliński
Prawnik, absolwent Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II w Lublinie. Studia ukończył w 2015 roku obroną pracy magisterskiej w Katedrze Prawa Pracy o temacie „Zakaz konkurencji w trakcie i po ustaniu stosunku pracy”. Podczas studiów praktykował w kancelariach adwokackich i radcowskich oraz w prokuraturze, udzielał również porad prawnych w Uniwersyteckiej Poradni Prawnej głównie z zakresu prawa cywilnego oraz rodzinnego. Ukończył aplikację komorniczą w Izbie Komorniczej przy Sądzie Apelacyjnym w Lublinie. W 2018 roku uzyskał pozytywny wynik z egzaminu komorniczego i został powołany na stanowisko asesora komorniczego przez Prezesa Sądu Apelacyjnego w Lublinie. Nieprzerwanie od 2015 roku pracuje jako asystent komornika, aplikant, a teraz jako asesor komorniczy i kierownik kancelarii. W 2018 roku ukończył także projekt edukacyjny „Pracownia Liderów Prawa” – program naukowy pod patronatem Ministerstwa Sprawiedliwości. Specjalizuje się głównie w prawie cywilnym, rodzinnym, postępowaniu cywilnym oraz egzekucyjnym. Interesuje się również prawem pracy, nieruchomości i ich obrotem, a także prawem nowych technologii i rynkiem e-commerce.
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Dzierżawa ziemi a wysokość emerytury nauczyciela
» Status osoby bezdomnej a współwłasność gospodarstwa rolnego
» Jak zabezpieczyć inwestycję w ziemię rolną przy wsparciu dotacji?
» Dzierżawa gruntu pod reklamę, jak rozliczyć dochód z czynszu?
» Emerytura łączona z ZUS i KRUS, jak uzupełnić brakujące lata składkowe?
