• Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Moi rodzice prowadzili gospodarstwo rolne powyżej 1 ha. Ojciec zmarł. Mama, żeby dostać emeryturę, przepisała ziemię razem z budynkiem gospodarczym, który zostanie zalegalizowany, na mnie i brata.
Czy, nie będąc rolnikami, mogliśmy otrzymać tę ziemię? Czy mój brat może wybudować dom koło naszego obecnie już postawionego przez moich rodziców na działce siedliskowej, w ten sposób że na działce siedliskowej byłyby pobudowane dwa domy? Czy możemy tak podzielić działkę siedliskowa, żeby mój brat miał swoją część, i ja? Jeżeli brat wybuduje swój dom obok mojego na działce siedliskowej, a będzie miał problemy finansowe, to czy bank będzie mógł również zabrać mój dom, gdyż będą stały na jednej działce? Czy da się to jakoś rozgraniczyć i zabezpieczyć?
Na wstępie należy wskazać, że kwestia nabywania gruntów rolnych wynika przede wszystkim w ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 1655 ze zm.) – zwanej dalej. u.o.g.r.
Zgodnie z art. 2a ust. 1 u.o.g.r. nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jednym z takich wyjątków jest właśnie nabycie nieruchomości rolnej przez osobę bliską zbywcy, gdyż do takiego nabycia nie stosuje się zapisu ust. 1 w/w ustawy, tj. nabywca w takim wypadku nie musi być rolnikiem indywidualnym (czyli nie musi spełniać określonych przepisami przesłanek dla stwierdzenia, że jest się rolnikiem indywidualnym). W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 2 pkt 6 u.o.g.r. przez pojęcie osoby bliskiej rozumie się zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione oraz pasierbów.
Zatem Pan i Pana brat z uwagi, że jesteście zstępnymi, mogliście otrzymać wskazaną ziemię mimo nieposiadania statutu rolnika.
Zobacz również: Darowizna działki rolnej a budowa domu
Jeśli chodzi o kwestię możliwości zabudowy działki drugim budynkiem mieszkalnym, to wskazać należy, że zabudowa siedliskowa jest ściśle związana z prowadzeniem rodzinnego gospodarstwa rolnego, a zatem jakiekolwiek budowle w granicach siedliska mogą stawiać osoby spełniające wymogi niezbędne do kwalifikowania ich jako rolników. Zaś status rolnika można uzyskać jedynie wtedy, gdy dysponuje się gruntem rolnym o powierzchni co najmniej 1 ha w formie własności oraz odpowiednimi kwalifikacjami – np. stażem pracy w gospodarstwie rolnym, ukończoną szkołą o profilu rolniczym.
Poza tym możliwości budowy nowych budynków wynikają również z przeznaczenia danej działki. Po pierwsze trzeba ustalić, czy dla danej działki obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli taki obowiązuje, to istotny jest rodzaj zabudowy dopuszczony zapisami planu przestrzennego. Jeżeli zaś nie ma obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla danej działki, to trzeba wystąpić do właściwego urzędu gminy o wydanie decyzji o warunkach zabudowy.
Jeżeli Pana brat, chcąc wybudować dom, nie będzie spełniał przesłanek dla rolnika indywidualnego, to przy zabudowie zagrodowej wynikającej z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie będzie mógł takiego budynku wybudować na danej działce nie będąc rolnikiem. Zaś jeżeli planu nie ma i warunkiem wybudowania budynku mieszkalnego będzie otrzymanie pozytywnej decyzji o warunkach zabudowy, to można spróbować wystąpić o wydanie warunków zabudowy pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną (przy takim rodzaju zabudowy nie trzeba być rolnikiem).
Zobacz również: Ile można nawieźć ziemi na działkę rolną?
Podział działki wymaga zastosowania przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1990 ze zm.) – zwanej dalej u.g.n. Zgodnie z art. 93 u.g.n. podziału działki można dokonać, jeżeli jest on zgodny z ustaleniami planu miejscowego. Natomiast w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z art. 94 ust. 1 u.g.n. podziału nieruchomości można dokonać, jeżeli nie jest on sprzeczny z przepisami odrębnymi albo jest zgodny z warunkami określonymi w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.
Warto również wskazać, że zgodnie z obowiązującymi przepisami nie jest wymagany miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego lub decyzja o warunkach zabudowy celem wydzielenia działek gruntu o powierzchni co najmniej 0,3000 ha, które są wykorzystywane na cele rolne.
Jednak podział bez planu przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy powoduje, że na takiej działce nadal nie można się budować.
W sytuacji, gdy na jednej działce będą znajdowały się dwa domy, a Pan i Pana brat będziecie współwłaścicielami działki, to również będziecie współwłaścicielami budynków mieszkalnych, a co za tym idzie, będzie również solidarnie odpowiadać za ewentualne długi i zobowiązania z tego tytułu wobec osób trzecich.
Najlepszym rozwiązaniem byłoby dokonanie podziału działki tak, żeby każdy z Panów miał odrębną działkę i na niej odrębny budynek mieszkalny.
Zobacz również: Budynek gospodarczy drewniany do 35m2
Anna i Krzysztof – spadek po rodzicach
Po śmierci ojca Anna i jej brat Krzysztof odziedziczyli gospodarstwo rolne po rodzicach. Mimo że oboje mieszkają w mieście i nie prowadzą działalności rolniczej, mogli przejąć ziemię dzięki temu, że byli zstępnymi właściciela. Problem pojawił się, gdy Krzysztof chciał postawić obok starego domu nowy budynek dla swojej rodziny – urząd odmówił wydania pozwolenia, ponieważ zabudowa siedliskowa wymagała statusu rolnika, którego nie posiadał.
Marek i podział siedliska
Marek wraz z siostrą Magdą odziedziczyli po rodzicach dużą działkę siedliskową z domem i zabudowaniami gospodarczymi. Oboje chcieli mieć własne domy i grunty, więc postanowili dokonać podziału działki. Niestety, okazało się, że bez miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego taki podział może nie być możliwy do realizacji. Wystąpili więc o decyzję o warunkach zabudowy, co wydłużyło proces o kilka miesięcy.
Piotr – ryzyko kredytu brata
Brat Piotra, Michał, wybudował dom obok rodzinnego na wspólnej działce. Gdy popadł w problemy finansowe i jego wierzyciel rozpoczął egzekucję, Piotr dowiedział się, że formalnie obaj są współwłaścicielami całości nieruchomości. Choć jego własny dom nie miał nic wspólnego z długami brata, sytuacja prawna mogła narazić go na poważne konsekwencje. Dopiero ustanowienie odrębnej własności i podział geodezyjny pozwoliły zabezpieczyć jego część.
Choć osoby niebędące rolnikami mogą nabyć ziemię rolną jako bliscy członkowie rodziny, to już budowa drugiego domu na działce siedliskowej czy jej formalny podział wiąże się z szeregiem ograniczeń prawnych i administracyjnych. Kluczowe znaczenie mają tu zarówno zapisy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, jak i status właściciela jako rolnika indywidualnego. W przypadku dwóch domów na jednej działce bez formalnego podziału należy również brać pod uwagę ryzyko odpowiedzialności majątkowej wobec osób trzecich. Dlatego planując takie działania, warto wcześniej skonsultować się z prawnikiem lub urbanistą, aby uniknąć niepotrzebnych komplikacji i zabezpieczyć swoje interesy.
Jeśli masz wątpliwości dotyczące podziału działki, budowy domu na gruncie rolnym czy zabezpieczenia swojej własności – skorzystaj z naszej porady prawnej online. Nasi doświadczeni prawnicy szybko i rzetelnie odpowiedzą na Twoje pytania, analizując konkretną sytuację i dokumenty. Pomagamy w sprawach związanych z nieruchomościami, dziedziczeniem, prawem budowlanym i wieloma innymi zagadnieniami. Zadaj pytanie bez wychodzenia z domu i otrzymaj jasną, profesjonalną odpowiedź dopasowaną do Twoich potrzeb.
1. Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami - Dz.U. 1997 nr 115 poz. 741
2. Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego - Dz.U. 2003 nr 64 poz. 592
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika