Praca wnuka w gospodarstwie rolnym - zaliczenie do stażu pracy i do okresów składkowych

Okresy pracy w gospodarstwie wliczane do stażu pracy

Okresy pracy w gospodarstwie rolnym, które wliczane są do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze, uregulowane są w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników oraz w ustawie o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy.

Zaliczenie do pracowniczego stażu pracy

Zgodnie z art. 3 drugiej z powyższych ustaw, na wniosek zainteresowanej osoby właściwy urząd gminy jest obowiązany stwierdzić okresy jej pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym, wydając stosowne zaświadczenie w celu przedłożenia w zakładzie pracy.

Możliwość wyłączenia stażu pracy w gospodarstwie rolnym

Możliwość wyłączenia stażu pracy w gospodarstwie rolnym może zachodzić jedynie w dwóch przypadkach:

1) gdy przepisy prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy albo regulaminu wynagradzania w ogóle nie przewidują możliwości wliczania do stażu pracy innych okresów zatrudnienia niż okresy pracy w danym zakładzie pracy,

2) jeżeli przepisy płacowe obowiązujące u pracodawcy przewidują, że do stażu pracy wlicza się tylko okresy zatrudnienia u danego pracodawcy, w określonej branży albo okresy pracy na określonych stanowiskach lub pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

Według art. 1 ust. 1 pkt 2 tej ustawy – do pracowniczego stażu pracy wlicza się pracownikowi przypadające przed 1.1.1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem.

Ustawa nie uzależnia możliwości wliczania okresu pracy w gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy od wymiaru czasu poświęconego na tę pracę. Oznacza to, iż można zaliczyć okres pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym, który był łączony z nauką w stacjonarnej lub wieczorowej szkole ponadpodstawowej albo w szkole wyższej.

Zobacz również: Czy praca w gospodarstwie rolnym rodziców to okres składkowy?

Kiedy praca w gospodarstwie rolnym rodziców lub teściów może zostać pracownikowi zaliczona do stażu pracy?

Abstrahując od tego, że pomagał Pan babci, okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców albo teściów może zostać pracownikowi zaliczony do stażu pracy pod warunkiem, że gospodarstwo to objął i prowadził je osobiście albo ze współmałżonkiem.

Sąd Najwyższy w wyroku z 11.6.1997 r. (I PKN 200/97, OSNAPiUS 1998, Nr 10, poz. 295) wyraził opinię, iż praca w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia nie podlega zaliczeniu do pracowniczego stażu pracy, jeżeli choćby z przyczyn niezależnych od zainteresowanego nie nastąpiło objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem.

Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego objęcie gospodarstwa rolnego mogło nastąpić przez:

1) dziedziczenie gospodarstwa rolnego po przeprowadzonym postępowaniu spadkowym po rodzicach lub teściach,

2) przekazanie gospodarstwa rolnego przez rodziców lub teściów pracownikowi, jego małżonkowi lub obu małżonkom w formie aktu darowizny albo w formie aktu kupna-sprzedaży,

3) przekazanie gospodarstwa rolnego w drodze umowy zamiany,

4) przekazanie nieodpłatnie gospodarstwa rolnego następcy w zamian za emeryturę, w myśl przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych,

5) przeniesienie własności nieruchomości rolnej w drodze umowy o dożywocie w zamian za zapewnienie zbywcy dożywotniego utrzymania, wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła, opału, zapewnienie odpowiedniej pomocy i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawienie mu własnym kosztem pogrzebu odpowiadającego miejscowym zwyczajom.

Z przepisu ustawy nie wynika, aby objęcie gospodarstwa rolnego i rozpoczęcie jego prowadzenia musiało nastąpić bezpośrednio po okresie pracy w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów.

Tak więc, aby zaliczyć ten okres ustawa wymaga spełnienia 5 warunków: fakt pracy w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, okresy tej pracy muszą przypadać przed dniem 1 stycznia 1983 r., praca ta musi być wykonywana po ukończeniu 16 roku życia, po okresie tej pracy nastąpić musi objęcie gospodarstwa, po objęciu gospodarstwa nastąpić musi jego prowadzenie osobiście lub wraz ze współmałżonkiem.

Nie może być zaliczona do stażu praca w gospodarstwie rolnym rodziców, jeśli nie nastąpiło po niej objęcie i prowadzenie gospodarstwa (wyrok NSA z dnia 30 stycznia 2001 r., II SA 613/00, LEX nr 51024). Obojętne jest przy tym, z jakich powodów objęcie nie nastąpiło – nawet jeśli stało się tak z przyczyn niezależnych od zainteresowanego (wyrok SN z dnia 11 czerwca 1997 r., I PKN 200/97, OSNP 1998, nr 10, poz. 295, LEX nr 32169).

Zobacz również: Co wlicza się do stażu pracy do świadczenia przedemerytalnego?

Zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym do okresów składkowych

Zgodnie z art. 10 ustawy o emeryturach i rentach z FUS:

„1. Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1) okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2) przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3) przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,
jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

2. Okresy wymienione w ust. 1 pkt 1 uwzględnia się także przy ustalaniu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 są krótsze od okresu wymaganego do przyznania renty, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

3. Okresów, o których mowa w ust. 1 i 2, nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.”

Zatem z brzmienia przepisu wynika, że aby doliczyć okres przed 1 lipca 1977 r., należało gospodarstwo rolne prowadzić. Do doliczenia okresu po 1 lipca 1977 r., ale przed 1 stycznia 1983 r., wystarczyła praca w gospodarstwie rolnym własnym lub osoby bliskiej (jako domownik).

Jednakże w wyroku z dnia 22 października 2015 r., III AUa 589/15 Sądu Apelacyjnego w Lublinie – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wskazano:

„Przepis art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.) pozwala na uwzględnienie okresów ubezpieczenia społecznego rolników, obejmującego również domowników, a także okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w nim domowników rolnika, przypadających w czasie, kiedy nie funkcjonowało ubezpieczenie społeczne rolników. Przepis nie zawiera definicji prowadzenia gospodarstwa rolnego (na przykład w zakresie jego obszaru) ani definicji pracy w gospodarstwie rolnym. Jednakowe traktowanie okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników z okresami, kiedy ubezpieczenie to nie funkcjonowało, oznacza, że przepis dotyczy prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w nim na takich zasadach, na jakich zostało ono objęte ubezpieczeniem społecznym rolników.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 października 2015 r., III AUa 1549/14 uznano, że przepis art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.) dotyczy rolników, których przed dniem 1 lipca 1977 r. w ogóle nie obejmowano ubezpieczeniem społecznym.

Nie może zostać uznana za pracę w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 2 u.e.r.f.u.s. doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, czy wykonywanie w gospodarstwie rolnym prac o charakterze dorywczym, czy też okazjonalnie. Praca świadczona przez domownika rolnika powinna bowiem charakteryzować się stałością i dyspozycyjnością w stosunku do wymagań wynikających z funkcjonowania gospodarstwa rolnego, w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 listopada 2015 r., III AUa 954/15).

Zatem może Pan starać się o doliczenie tego okresu przy ustalaniu uprawnień emerytalnych.

Zobacz również: Uwzględnienie okresu pracy w gospodarstwie rolnym

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.