• Data: 2024-02-23 • Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Prowadziliśmy razem z mężem gospodarstwo rolne. Obecnie ja mam 63 lata i od 2 lat pobieram emeryturę z ZUS-u, bo była dla mnie korzystniejsza. Natomiast mąż ma orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym i jest na rencie (najniższej, 380 zł). KRUS wypłaca mu tylko część świadczenia, bo mąż nadal posiada gospodarstwo. Właśnie osiągnął wiek emerytalny i ma możliwość nabycia emerytury z ZUS lub KRUS. Zastanawiamy się, jakie świadczenie byłoby dla niego najkorzystniejsze i co z gospodarstwem? Podobno coś się zmieniło w prawie i rolnik nie musi zbyć gospodarstwa, żeby przejść na emeryturę. Jak to wygląda i jakie są warunki zbycia ziemi na rzecz następcy zstępnego? Mąż ma w KRUS udokumentowane 20 lat pracy, w ZUS – 10 lat i są dokumenty potwierdzające pracę w gospodarstwie rodzica, ale to okres „nieskładkowy”. Czy powinien teraz wystąpić osobno do ZUS i do KRUS o przeliczenie emerytury, żeby się przekonać, gdzie korzystniej? Czy złożyć o emeryturę, by była wypłacana i z ZUS, i KRUS? I ostatnie pytanie: jakie świadczenia przysługują osobie po 65 roku życia z orzeczeniem o niepełnosprawności?
Na wstępie wskazuję, że wypłata renty (w części lub w całości) ulega zawieszeniu, gdy rencista prowadzi działalność rolniczą. Co prawda: „Dla dokonania oceny, czy istnieją podstawy do zawieszenia części uzupełniającej renty rolniczej istotne jest ustalenie, czy działalność rolnicza jest faktycznie prowadzona.” (wyrok SA, sygn. akt III AUa 1376/18). Jednak trzeba również pamiętać, że: „Faktyczne zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej winno dotyczyć zarówno ubezpieczonego, jak i jego małżonka.” (wyrok SA, sygn. akt III AUa 1376/18). Sąd Najwyższy nawet wskazał, że „Wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy.” (Uchwała SN z dnia 6 maja 2004 r.).
Wobec powyższego wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (zwanej dalej: u.u.s.r.), nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w zw. z ust. 4 tej ustawy. Zatem co do zasady posiadanie gospodarstwa rolnego nie jest podstawą do zawieszenia wypłaty całości lub części renty rolniczej. Powodem może być jednie niezaprzestanie faktycznego prowadzenia działalności rolniczej
Obecnie zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej nie jest już warunkiem koniecznym do wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej.
Jeśli chodzi o zbieg prawa do emerytury i renty, to zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników – w razie zbiegu prawa do emerytury z prawem do renty na podstawie ustawy, uprawnionemu przyznaje się jedno świadczenie – wyższe lub wybrane przez uprawnionego, z zastrzeżeniem art. 22 ust. 3 i 4. Natomiast w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty przysługującej na podstawie ustawy z prawem do emerytury lub renty z innego ubezpieczenia społecznego, uprawnionemu wypłaca się jedno wybrane przez niego świadczenie, z zastrzeżeniem ust. 4.
Zatem w razie zbiegu prawa do emerytury z KRUS z prawem do emerytury z innego ubezpieczenia społecznego, co do zasady, uprawnionemu wypłaca się jedno wybrane przez niego świadczenie (art. 33 ust. 2 u.u.s.r.). Tej zasady nie stosuje się jednak do osoby, która uprawniona jest jednocześnie do emerytury rolniczej oraz do emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ust. 1, art. 24a lub art. 184 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – zwanej dalej u.e.r. Bowiem prawo do emerytury na podstawie ww. przepisów u.e.r. przysługuje osobom urodzonym po 31.12.1948 r. Tym samym, jeżeli osoba w czasie swoje aktywności zawodowej będzie podlegała zarówno ubezpieczeniu społecznemu rolników w KRUS, jak i ubezpieczeniom społecznym w ZUS, na warunkach określonych odpowiednio przepisami u.u.s.r. i u.e.r. będzie miała prawo do emerytury z KRUS i ZUS.
Wobec tego osoby ubezpieczone, urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które w okresie aktywności zawodowej podlegały zarówno ubezpieczeniu społecznemu rolników, jak i powszechnemu systemowi emerytalnemu, mają prawo pobierania jednocześnie świadczeń z obu systemów. Po osiągnięciu wieku emerytalnego osoby te mogą nabyć prawo do emerytury rolniczej, jeżeli podlegały ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników przez okres co najmniej 25 lat, jak również prawo do emerytury powszechnej. Należy tu pamiętać, że podstawowym warunkiem, który musi być spełniony, aby można było ubiegać się o wypłatę emerytury z ZUS-u i KRUS-u jednocześnie, jest więc posiadanie odpowiednich okresów składkowych zarówno w ZUS-ie, jak i KRUS-ie.
Zaznaczam, że oprócz osiągnięcia wymaganego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn), warunkiem koniecznym do otrzymania minimalnej emerytury z ZUS jest wykazanie się odpowiednim stażem pracy, który na mocy reformy systemu emerytalnego od października 2017 r. wynosi 20 lat dla kobiet oraz 25 lat dla mężczyzn.
Niemniej jednak podkreślam, że w myśl art. 10 ust. 3 u.e.r. okresów ubezpieczenia społecznego rolników nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Następnie wyjaśniam, że zgodnie z art. 27 u.u.s.r. do emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i wysokości określonej w przepisach emerytalnych. Zatem dodatek pielęgnacyjny przysługuje na zasadach i w wysokości określonych w przepisach emerytalnych, tj. przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z przepisami tej ustawy dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli została ona uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, albo ukończyła 75 lat życia. Ponadto dodatek pielęgnacyjny z tytułu ukończenia 75 lat nie jest wypłacany rencistom pobierającym rolnicze świadczenia rentowe, którzy nie zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej w rozumieniu przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Wobec tego osoba, która nie ukończyła 75 lat, aby otrzymać dodatek pielęgnacyjny, musi dokumentować się stwierdzoną całkowitą niezdolnością do pracy i niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Jeśli emeryt lub rencista, który nie ukończył 75 lat, ale uważa, że ZUS powinien wypłacać mu dodatek pielęgnacyjny, musi złożył w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS wniosek o ustalenie prawa do tego świadczenia. Do tego wniosku należy dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza prowadzącego leczenie na formularzu ZUS N-9, a także dokumentację medyczną oraz inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. ZUS o prawie do dodatku pielęgnacyjnego rozstrzyga w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do sądu. Bowiem wyłącznie w przypadku emeryta lub rencisty, który ukończył 75 lat, ZUS stwierdza prawo do dodatku pielęgnacyjnego z urzędu, a tym samym z urzędu go wypłaca. Analogiczna procedura jest w przypadku emerytury lub renty z KRUS.
Po otrzymaniu emerytury lub pozostaniu na rencie (w zależności co jest korzystniejsze) ziemię wchodzącą w skład gospodarstwa rolnego można zbyć. Obecnie grunty rolne zbywa się na zasadach określonych w ustawie z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (zwanej dalej: u.k.u.r.). Co do zasady, w myśl art. 2a ust. 1 u.k.u.r. – nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jednakże przepisów tych nie stosuje się w przypadku nabycia nieruchomości rolnej m.in. przez osobę bliską zbywcy (art. 2a ust. 3 pkt 1 lit. a u.k.u.r). Zaś przez osobę bliską rozumie się zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione oraz pasierbów.
Podsumowując wskazuję, że:
W obliczu zmieniających się przepisów dotyczących emerytur rolniczych, rolnicy renciści stoją przed wyborem najkorzystniejszej opcji emerytalnej po osiągnięciu wieku emerytalnego. Nowelizacja prawa umożliwia im kontynuację posiadania gospodarstwa rolnego bez wpływu na wypłatę świadczeń z KRUS, co otwiera nowe możliwości zarówno dla aktywnych, jak i przyszłych emerytów rolnych. Kluczowe jest indywidualne przeliczenie świadczeń w ZUS i KRUS, aby wybrać opcję najbardziej korzystną finansowo, jednocześnie zachowując możliwość zbycia ziemi na rzecz następcy zstępnego lub kontynuacji działalności rolniczej.
Potrzebujesz pomocy w nawigowaniu po zmieniających się przepisach emerytalnych dla rolników? Nasz zespół ekspertów oferuje profesjonalne porady prawne online oraz pomoc w przygotowaniu niezbędnych pism, aby ułatwić Ci przejście na emeryturę z KRUS lub ZUS bez zbędnych komplikacji. Skontaktuj się z nami już dziś! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 stycznia 2019 r., sygn. akt III AUa 1376/18
3. Uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 r., sygn. akt II UZP 5/04
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
