Emerytura dla rolnika na rencie: ZUS czy KRUS?

Posiadanie gospodarstwa rolnego a zawieszenie renty rolniczej, emerytury

Na wstępie wskazuję, że wypłata renty (w części lub w całości) ulega zawieszeniu, gdy rencista prowadzi działalność rolniczą. Co prawda: „Dla dokonania oceny, czy istnieją podstawy do zawieszenia części uzupełniającej renty rolniczej istotne jest ustalenie, czy działalność rolnicza jest faktycznie prowadzona.” (wyrok SA, sygn. akt III AUa 1376/18). Jednak trzeba również pamiętać, że: „Faktyczne zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej winno dotyczyć zarówno ubezpieczonego, jak i jego małżonka.” (wyrok SA, sygn. akt III AUa 1376/18). Sąd Najwyższy nawet wskazał, że „Wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy.” (Uchwała SN z dnia 6 maja 2004 r.).

Wobec powyższego wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (zwanej dalej: u.u.s.r.), nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust. 1 i 3 w zw. z ust. 4 tej ustawy. Zatem co do zasady posiadanie gospodarstwa rolnego nie jest podstawą do zawieszenia wypłaty całości lub części renty rolniczej. Powodem może być jednie niezaprzestanie faktycznego prowadzenia działalności rolniczej

Obecnie zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej nie jest już warunkiem koniecznym do wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej.

Zbieg prawa do emerytury i renty w ZUS, KRUS

Jeśli chodzi o zbieg prawa do emerytury i renty, to zgodnie z art. 33 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników – w razie zbiegu prawa do emerytury z prawem do renty na podstawie ustawy, uprawnionemu przyznaje się jedno świadczenie – wyższe lub wybrane przez uprawnionego, z zastrzeżeniem art. 22 ust. 3 i 4. Natomiast w razie zbiegu prawa do emerytury lub renty przysługującej na podstawie ustawy z prawem do emerytury lub renty z innego ubezpieczenia społecznego, uprawnionemu wypłaca się jedno wybrane przez niego świadczenie, z zastrzeżeniem ust. 4.

Zatem w razie zbiegu prawa do emerytury z KRUS z prawem do emerytury z innego ubezpieczenia społecznego, co do zasady, uprawnionemu wypłaca się jedno wybrane przez niego świadczenie (art. 33 ust. 2 u.u.s.r.). Tej zasady nie stosuje się jednak do osoby, która uprawniona jest jednocześnie do emerytury rolniczej oraz do emerytury przyznanej na podstawie art. 24 ust. 1, art. 24a lub art. 184 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – zwanej dalej u.e.r. Bowiem prawo do emerytury na podstawie ww. przepisów u.e.r. przysługuje osobom urodzonym po 31.12.1948 r. Tym samym, jeżeli osoba w czasie swoje aktywności zawodowej będzie podlegała zarówno ubezpieczeniu społecznemu rolników w KRUS, jak i ubezpieczeniom społecznym w ZUS, na warunkach określonych odpowiednio przepisami u.u.s.r. i u.e.r. będzie miała prawo do emerytury z KRUS i ZUS.

Wobec tego osoby ubezpieczone, urodzone po dniu 31 grudnia 1948 r., które w okresie aktywności zawodowej podlegały zarówno ubezpieczeniu społecznemu rolników, jak i powszechnemu systemowi emerytalnemu, mają prawo pobierania jednocześnie świadczeń z obu systemów. Po osiągnięciu wieku emerytalnego osoby te mogą nabyć prawo do emerytury rolniczej, jeżeli podlegały ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników przez okres co najmniej 25 lat, jak również prawo do emerytury powszechnej. Należy tu pamiętać, że podstawowym warunkiem, który musi być spełniony, aby można było ubiegać się o wypłatę emerytury z ZUS-u i KRUS-u jednocześnie, jest więc posiadanie odpowiednich okresów składkowych zarówno w ZUS-ie, jak i KRUS-ie.

Zaznaczam, że oprócz osiągnięcia wymaganego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn), warunkiem koniecznym do otrzymania minimalnej emerytury z ZUS jest wykazanie się odpowiednim stażem pracy, który na mocy reformy systemu emerytalnego od października 2017 r. wynosi 20 lat dla kobiet oraz 25 lat dla mężczyzn.

Niemniej jednak podkreślam, że w myśl art. 10 ust. 3 u.e.r. okresów ubezpieczenia społecznego rolników nie uwzględnia się, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty, na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Warunki wypłaty dodatku pielęgnacyjnego do emerytury lub renty

Następnie wyjaśniam, że zgodnie z art. 27 u.u.s.r. do emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia przysługuje dodatek pielęgnacyjny na zasadach i wysokości określonej w przepisach emerytalnych. Zatem dodatek pielęgnacyjny przysługuje na zasadach i w wysokości określonych w przepisach emerytalnych, tj. przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z przepisami tej ustawy dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli została ona uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji, albo ukończyła 75 lat życia. Ponadto dodatek pielęgnacyjny z tytułu ukończenia 75 lat nie jest wypłacany rencistom pobierającym rolnicze świadczenia rentowe, którzy nie zaprzestali prowadzenia działalności rolniczej w rozumieniu przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Wobec tego osoba, która nie ukończyła 75 lat, aby otrzymać dodatek pielęgnacyjny, musi dokumentować się stwierdzoną całkowitą niezdolnością do pracy i niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Jeśli emeryt lub rencista, który nie ukończył 75 lat, ale uważa, że ZUS powinien wypłacać mu dodatek pielęgnacyjny, musi złożył w terenowej jednostce organizacyjnej ZUS wniosek o ustalenie prawa do tego świadczenia. Do tego wniosku należy dołączyć zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza prowadzącego leczenie na formularzu ZUS N-9, a także dokumentację medyczną oraz inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. ZUS o prawie do dodatku pielęgnacyjnego rozstrzyga w drodze decyzji, od której przysługuje odwołanie do sądu. Bowiem wyłącznie w przypadku emeryta lub rencisty, który ukończył 75 lat, ZUS stwierdza prawo do dodatku pielęgnacyjnego z urzędu, a tym samym z urzędu go wypłaca. Analogiczna procedura jest w przypadku emerytury lub renty z KRUS.

Zbycie gospodarstwa rolnego – ograniczenia

Po otrzymaniu emerytury lub pozostaniu na rencie (w zależności co jest korzystniejsze) ziemię wchodzącą w skład gospodarstwa rolnego można zbyć. Obecnie grunty rolne zbywa się na zasadach określonych w ustawie z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (zwanej dalej: u.k.u.r.). Co do zasady, w myśl art. 2a ust. 1 u.k.u.r. – nabywcą nieruchomości rolnej może być wyłącznie rolnik indywidualny, chyba że ustawa stanowi inaczej. Jednakże przepisów tych nie stosuje się w przypadku nabycia nieruchomości rolnej m.in. przez osobę bliską zbywcy (art. 2a ust. 3 pkt 1 lit. a u.k.u.r). Zaś przez osobę bliską rozumie się zstępnych, wstępnych, rodzeństwo, dzieci rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, małżonka, osoby przysposabiające i przysposobione oraz pasierbów.

Podsumowując wskazuję, że:

1. Obawiam się, że Pani mąż nie spełni kryterium wymaganego stażu pracy na potrzeby ZUS, skoro okresy ubezpieczenia w KRUS będą zaliczone na poczet emerytury z KRUS.
2. Oczywiście można złożyć wniosek o naliczenie emerytury zarówno w KRUS, jak i ZUS. Znając wysokość ewentualnych świadczeń, Pani mąż będzie mógł dokonać wyboru, które jest korzystniejsze w jego sytuacji.
3. Jeśli chodzi o gospodarstwo rolne, to obecnie zaprzestanie prowadzenia działalności rolniczej nie jest już warunkiem koniecznym do wypłaty części uzupełniającej emerytury rolniczej. Tym bardziej nie ma ono znaczenia przy wypłacaniu emerytury z ZUS.
4. Jeżeli Pani mąż nie ma stwierdzonej całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji, z uwagi na wiek nie będzie mu przysługiwał dodatek pielęgnacyjny.
5. Po otrzymaniu emerytury lub dalszym pobieraniu renty można zbyć ziemię wchodzącą w skład gospodarstwa rolnego (zgodnie z zasadami ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego) , w tym przekazać następcy prawnemu np. zstępnego (tu z wyłączeniem przepisów ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego).

Źródła:

1. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 stycznia 2019 r., sygn. akt III AUa 1376/18
3. Uchwały Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2004 r., sygn. akt II UZP 5/04

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.