Czy działki rolne przekazane w trakcie trwania małżeństwa wchodzą do majątku wspólnego?
• Autor: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
W trakcie trwania małżeństwa moja była żona otrzymała aktem darowizny od rodziców działki rolne – ja nie byłem wpisany do aktu. W ogólnym rozumieniu działki te nie wchodzą do majątku wspólnego, ale w tym konkretnym przypadku podobno stanowią majątek wspólny, gdyż darczyńcy, przekazując ziemię rolną, uzyskali emerytury rolnicze – ma to wynikać z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Proszę o wyjaśnienie tej kwestii, jest to dla mnie ważne ze względu na przeprowadzany podział majątku.
Czy darowizna wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków?
Rozpocznę od wyjaśnienia, jakie składniki majątku według Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) zaliczane są do wspólności majątkowej, a jakie składniki jej nie obejmują i stanowią tzw. majątek osobisty każdego z małżonków.
Zgodnie z art. 31 K.r.o. wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).
Najprościej mówiąc – wszystko to, co nie stanowi majątku osobistego, należy do majątku wspólnego.
Istotny jest zapis pkt 2), który stanowi, że przedmioty majątkowe nabyte poprzez dziedziczenie, zapis bądź darowiznę zalicza się do majątku osobistego, chyba że wola spadkodawcy bądź darczyńcy była taka, aby przekazany przedmiot był objęty wspólnością małżeńską.
Tutaj rodzi się pytanie: jaką czynnością prawną rodzice przekazali Pana małżonce nieruchomość rolną? Jeżeli faktycznie była to umowa darowizny i z treści tej umowy nie wynika wola darczyńców, aby nieruchomość stanowiła majątek wspólny osoby obdarowanej i jej małżonka, to pomimo tego że darowizna nastąpiła w trakcie trwania małżeństwa, będzie ona majątkiem osobistym obdarowanego.
Przekazanie gospodarstwa rolnego celem uzyskania prawa do rolniczego świadczenia emerytalno-rentowego
Uzyskanie prawa do rolniczego świadczenia emerytalno-rentowego, jakim była wcześniejsza emerytura rolnicza, zależało od zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej. W przypadku innych świadczeń, jeżeli emeryt lub rencista lub jego małżonek jest właścicielem (współwłaścicielem) albo ma w swoim posiadaniu gospodarstwo rolne, wypłata emerytury lub renty rolniczej ulega częściowemu zawieszeniu (zawieszenie wypłaty dotyczy części uzupełniającej emerytury lub renty, a w przypadku świadczeń przyznanych przed 1.01.1991 r. – części stanowiącej 95% emerytury podstawowej). Chcąc spełnić ten warunek, celem otrzymywania świadczenia, emeryt bądź rencista przenosił (i przenosi) własność i posiadanie gospodarstwa rolnego na inną osobę. Mogło się to odbyć na podstawie ustawy z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), następnie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, a po jej uchyleniu, ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Przekazanie gospodarstwa rolnego mogło nastąpić na podstawie umów uregulowanych w Kodeksie cywilnym: darowizny, sprzedaży, dożywocia, albo na podstawie odrębnego typu umowy nazwanej, określonej w art. 84 i 85 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników – umowy z następcą i umowy w celu wykonania umowy z następcą (umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy).
Zobacz również: Umowa przekazania gospodarstwa rolnego a majątek wspólny
Czy umowa z następcą przenosząca własność gospodarstwa rolnego jest umową darowizny?
Przez umowę z następcą rolnik będący właścicielem (współwłaścicielem) gospodarstwa rolnego zobowiązuje się przenieść na osobę młodszą od niego co najmniej o 15 lat (następcę) własność (udział we współwłasności) i posiadanie tego gospodarstwa z chwilą nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej, jeżeli następca do tego czasu będzie pracować w tym gospodarstwie. Ponadto umowa z następcą może zawierać inne postanowienia, w szczególności dotyczące wzajemnych świadczeń stron przed i po przeniesieniu przez rolnika własności gospodarstwa rolnego na następcę. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Umowa przekazania gospodarstwa rolnego nie jest zatem umową darowizny, bowiem zgodnie z art. 888 § 1 K.c. na podstawie umowy darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Natomiast rolnik w zamian za przekazanie gospodarstwa otrzyma świadczenie rentowe bądź emerytalne.
Z brzmienia przepisów można wysnuć zatem wniosek, że gospodarstwo rolne nabyte przez jednego z małżonków (następcę) w okresie pozostawania we wspólności ustawowej wchodzi w skład majątku wspólnego na podstawie art. 31 § 1 K.r.o.
Organem właściwym w sprawach świadczeń rolników jest KRUS.
Zatem o tym, czy otrzymane przez Pańską żonę działki rolne weszły do majątku wspólnego, decyduje tryb zawarcia umowy. Jeżeli była to zwykła umowa darowizny (na podstawie Kodeksu cywilnego), to działki te stanowią majątek osobisty żony, chyba że w tej umowie jest rozszerzenie własności także na Pana (ale pisał Pan, że nie ma). Jeżeli natomiast umowa była zawierana w trybie ustawy o ubezpieczeniu rolników, to najprawdopodobniej była to umowa przekazania gospodarstwa rolnego i wtedy działki rolne wchodzą do majątku wspólnego.
Przykłady
Sprawa pana Jana i jego byłej żony
Pan Jan i jego żona byli rolnikami. W trakcie trwania małżeństwa teściowie Jana przekazali jego żonie gospodarstwo rolne w formie darowizny. Jan nie był wpisany do aktu notarialnego. Po latach małżeństwo się rozpadło, a podczas podziału majątku okazało się, że gospodarstwo wchodzi do majątku wspólnego. Powód? Teściowie przekazali gospodarstwo w celu uzyskania emerytury rolniczej, co – zgodnie z przepisami – powoduje, że ziemia nie jest majątkiem osobistym obdarowanej, lecz wspólnym.
Historia pani Marii i darowizny od rodziców
Pani Maria w czasie trwania małżeństwa dostała od rodziców ziemię rolną jako darowiznę. W akcie darowizny nie było żadnej wzmianki o mężu. Po rozwodzie była przekonana, że ziemia stanowi jej majątek osobisty. Jednak w sądzie okazało się, że rodzice Marii przekazali gospodarstwo, by uzyskać prawo do emerytury rolniczej. W efekcie nieruchomość została uznana za część majątku wspólnego i musiała zostać podzielona między małżonków.
Przykład pana Tomasza i sporu o grunty
Tomasz ożenił się z córką rolników. Jej rodzice, przechodząc na emeryturę, przepisali jej gospodarstwo rolne. Po latach doszło do rozwodu, a Tomasz zażądał połowy wartości gruntów. Jego żona argumentowała, że była to darowizna i powinna należeć wyłącznie do niej. Sąd jednak przyznał rację Tomaszowi – gospodarstwo przekazano w związku z ubezpieczeniem społecznym rolników, co oznaczało, że stało się częścią wspólnego majątku małżeńskiego.
Podsumowanie
Podział majątku po rozwodzie może budzić wiele wątpliwości, zwłaszcza w przypadku nieruchomości rolnych otrzymanych w trakcie trwania małżeństwa. Zasadniczo darowizna należy do majątku osobistego obdarowanego, jednak istnieją wyjątki. Jeśli gospodarstwo zostało przekazane w związku z uzyskaniem emerytury rolniczej, w świetle prawa może stać się częścią majątku wspólnego. Kluczowe znaczenie ma rodzaj umowy i jej podstawa prawna. W praktyce oznacza to, że nie każda darowizna ziemi jest jednoznacznie wyłączona ze wspólności majątkowej, a każdy przypadek wymaga dokładnej analizy przepisów oraz okoliczności przekazania nieruchomości.
Oferta porad prawnych
Jeśli masz wątpliwości dotyczące podziału majątku po rozwodzie, w tym statusu nieruchomości rolnych otrzymanych w trakcie małżeństwa, skorzystaj z profesjonalnej porady prawnej online. Oferujemy szybkie i rzetelne konsultacje, analizę dokumentów oraz indywidualne podejście do każdej sprawy. Pomożemy Ci zrozumieć przepisy i znaleźć najlepsze rozwiązanie w Twojej sytuacji. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać klarowne odpowiedzi i pewność co do swoich praw.
Źródła:
1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Małgorzata Zegarowicz-Sobuń
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II w Lublinie. Aplikację radcowską ukończyła przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Białymstoku. Jako radca prawny pragnie rozwijać się zawodowo oraz służyć pomocą klientom. Interesuje się prawem rodzinnym, spadkowym, prawem pracy, spółdzielczym, mieszkaniowym, a także prawem karnym. Prowadzi własną kancelarię prawną w Suwałkach, a prywatnie pasjonuje się kuchnią, dekoracją wnętrz oraz poznawaniem nowych krajobrazów.
Porad przez Internet udzielają
prawnicy z dużym doświadczeniem
prawnicy z dużym doświadczeniem
Zapytaj prawnika
NAJNOWSZE
Zadaj pytanie »
» Status osoby bezdomnej a współwłasność gospodarstwa rolnego
» Jak zabezpieczyć inwestycję w ziemię rolną przy wsparciu dotacji?
» Dzierżawa gruntu pod reklamę, jak rozliczyć dochód z czynszu?
» Emerytura łączona z ZUS i KRUS, jak uzupełnić brakujące lata składkowe?
» Zakup działki od KOWR – czy można szybko przekazać ją bliskiej osobie, która planuje budowę domu?
